Filantrhopinon Manastırı’nın narthexinde yer alan kurucu figür (16. yüzyıl), ailenin üyelerinin Aziz Nikolaos’un aracılığıyla dua ettiğini gösteriyor
İoannina gölündeki adacıkta, tarihin çınar ağaçlarının gölgesinde yoğunlaştığı bir yerde, büyük bir Bizans ailesinin, Filantrhopinon’ların hikayesini anlatan bir manastır bulunmaktadır. Manastırın ana kilisesi, 13. yüzyılın sonlarında inşa edilmiş ve üç yüzyıl sonra, 16. yüzyılda, muhteşem bir fresk koleksiyonu ile süslenmiştir. Bunlar arasında, narthex’te öne çıkan kurucu figür: aile üyelerinin, Aziz Nikolaos’un aracılığıyla, Hristos’un önünde yer aldığı sessiz, neredeyse sahne gibi bir görüntüdür. Bu sadece bir ibadet görüntüsü değil; kimlik beyanı, anımsama eylemi ve aynı zamanda kurtuluş için derin bir insani ifade olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu eserlerin incelenmesi, Myrtali Acheimastou-Potamianou’nun araştırmalarının da ortaya koyduğu gibi, geç Bizans sonrası resmin ilk aşamasını basit bir tekrar olarak değil, hızla değişen bir dünyada geçmişle canlı bir diyalog olarak anlamamıza olanak tanır (Acheimastou-Potamianou).
Filantrhopinon ailesinin kurucularının, saygı ve alçakgönüllülük içinde diz çökerek tasvir edilen detayları
Mekanın Düzeni ve İlahi Varlık
Freske bakıldığında, ilk hissedilen şey, mekânın katı, neredeyse mimari bir düzenlemesi. Kompozisyon, görünmez bir şekilde iki seviyeye ayrılmış: alt kısımda, ölümlü kurucuların toplandığı dünya, üst kısımda ise Hristos’un görkem içinde belirdiği cennet. Manzara yok, gereksiz detaylar yok. Sadece derin, karanlık bir arka plan, figürlerin neredeyse metafizik bir yoğunlukla öne çıkmasını sağlıyor. Bu sadelik, ressamın zayıflığı değil, anın dramını—insanın Tanrı ile buluşmasını—hizmet eden bilinçli bir seçimdir.
Manastırın koruyucusu Aziz Nikolaos, etkileyici bir şekilde, çoklu haçlı bir pelerin giyerek Hristos’a aracılık eden önemli bir figürdür
Aziz Nikolaos’un Aracılığı
Kompozisyonun sağında, Aziz Nikolaos, büyük bir başrol oyuncusu olarak durmakta ve aynı zamanda sessiz bir arabulucu rolü üstlenmektedir. Onun figürü, kurucularla orantısız bir şekilde büyük, bu da onun ruhsal rolünü vurgulayan bir görsel sözleşmedir. Ne bize ne de Filantrhopinon’lara bakıyor; Hristos’a yönelmiş, bir eli korunanlarına işaret ederken, diğeri dua için açık. İki dünya arasında bir köprü. Çoklu haçlı pelerininin, sert geometrik desenleri, yalvaranların koyu, yalnız giysileriyle çarpıcı bir zıtlık oluşturmakta, kilise otoritesi ile halkın ibadeti arasındaki ayrımı vurgulamaktadır. Onun ellerinde açılan metin, sadece bir dua değil, neredeyse ruhsal bir arabuluculuk sözleşmesi, ilahi olanla olan ilişkilerini onaylayan bir eylemdir.
Hristos’un Görünümü
Grubun üzerinde, Hristos, sert bir Pantokrator olarak değil, daha erişilebilir, neredeyse kişisel bir görünümle tasvir edilmiştir. Işık halkaları içinden yükselmekte, elleri açık bir kabul ve kutsama jestiyle durmaktadır. Bakışı melankolik, anlayış dolu ve hafifçe aşağıya, inananlar grubuna yönelmiştir. Açık bir İncil tutmakta, ancak kelimelerin onlara okunmak üzere yönelmediği; daha çok sahneyi saran ilahi bir enerji yaydığı izlenimini vermektedir. Bu Hristos figürü, hem sağlam hem de aynı zamanda bu kadar hafif, geç Bizans teolojik düşüncesinin doğası hakkında sorular uyandırmaktadır ki, bunları burada ele almayacağız. Yargılamayan, ancak Aziz aracılığıyla sunulan duayı kabul eden bir varlıktır.
Hristos’un figürüne yakın plan, açık elleri ve huzurlu yüzü, inanan bağışlayıcılara kutsama ve kurtuluş sunmaktadır
