Το γεωμετρικό στυλ των αγγείων στις πρώιμες ελληνικές τέχνες εμφανίζεται σε πολλά αντικείμενα, φτιαγμένα από διαφορετικά υλικά. Γνωρίζουμε για αυτά από τα κτερίσματα που συνοδεύουν τους τάφους, και από την εμφάνισή τους ως προσφορές σε ιερά – τόσο τα εθνικά ιερά στους Δελφούς και την Ολυμπία που προσέλκυαν αφιερώματα από όλο τον ελληνικό κόσμο και μερικές φορές από έξω από αυτόν, όσο και τα τοπικά ιερά.
Η ποικιλία των μορφών και των υλικών στις ελληνικές τέχνες
Το γεωμετρικό στυλ των αγγείων επανεμφανίζεται σε πολλά άλλα αντικείμενα, φτιαγμένα από διαφορετικά υλικά. Μορφές που μοιάζουν με τα πιο περίτεχνα ζωγραφισμένα παραδείγματα βρίσκονται χαραγμένες στις επίπεδες πόρπες ή τόξα των περόνων ασφαλείας που βρέθηκαν στην Αθήνα και την Εύβοια ήδη από τον 9ο αιώνα. Υπάρχουν απλούστερες μορφές χαραγμένες σε χρυσές ταινίες που βρέθηκαν σε σώματα ταφικών λειψάνων.
Μία άλλη πρώιμη ένδειξη της επιρροής της Εγγύς Ανατολής είναι η επανάληψη της σφραγιδογλυφίας στην Ελλάδα. Υπάρχουν σφραγίδες του 9ου αιώνα από ελεφαντόδοντο και του 8ου αιώνα από πέτρα, φτιαγμένες στα νησιά – απλά τετράγωνα εργαλεία με σχέδια που είναι εξ ολοκλήρου γεωμετρικά και όχι ανατολίτικου πνεύματος.
Οι χάλκινες μορφές, σπάνια ψηλότερες από δέκα εκατοστά, περιλαμβάνουν κάποιες στυλιζαρισμένες μορφές αλόγων και ελαφιών, οι οποίες μοιάζουν πολύ με τα ξεκομμένα ή επίπεδα σφυρήλατα ειδώλια από τα οποία πιθανότατα προέρχονται.
Στον πηλό, εκτός από τις απλούστερες μορφές που δείχνουν λίγη εξελικτική πρόοδο, υπάρχουν παραδοξότητες όπως τα κωδωνόσχημα ειδώλια της Βοιωτίας που ήταν βαμμένα σαν αγγεία. Υπάρχουν επίσης πολύ πιο περίτεχνα έργα στα οποία τα χαρακτηριστικά ξεχωρίζουν με βαφή ενώ τα κεφάλια είναι γεωμετρικά προσεγμένα και λεπτομερέστερα από τα χάλκινα.
Ήδη από τον 8ο αιώνα π.Χ. η Ελλάδα προσφέρει ένα σύνολο τεχνών και τεχνικών που αρχίζει να θυμίζει την ποικιλία της μυκηναϊκής τέχνης, ακόμη και τον πλούτο των Μυκηνών.
Οι επιρροές από την Ανατολή και η ανταπόκριση των Ελλήνων τεχνιτών
Ορισμένα χαρακτηριστικά της Γεωμετρικής Εποχής στις ελληνικές τέχνες είναι σαφώς περισσότερο από μια φυσική, τοπική εξέλιξη. Προφανώς οφείλονται στην Ανατολή και άλλα σύμβολα νέων επιρροών που προσκάλεσαν τον καλλιτέχνη να ασκήσει νέες τέχνες και νέες μορφές.
Η ανταπόκρισή του και η επακόλουθη επανάσταση στη φυσική εμφάνιση των τεχνών στην Ελλάδα, βρίσκονταν σε μια κατάσταση ρευστότητας και αλλαγής κατά τη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου. Οι τεχνίτες ανταποκρίθηκαν δημιουργικά στις νέες επιρροές, ενσωματώνοντας στοιχεία του ανατολίτικου στυλ αλλά διατηρώντας επίσης τη δική τους αισθητική. Αυτή η αμοιβαία ανταλλαγή ιδεών οδήγησε σε μια άνθιση νέων μορφών και τεχνικών που θα αποτελούσαν το έναυσμα για την περαιτέρω ανάπτυξη στις ελληνικές τέχνες στους επόμενους αιώνες.
Η γεωμετρική περίοδος υπήρξε μια εποχή μετάβασης και αλλαγών για τις ελληνικές τέχνες. Οι τεχνίτες ανταποκρίθηκαν δημιουργικά στις νέες επιρροές, δημιουργώντας μια ποικιλία νέων μορφών και χρησιμοποιώντας πολλά διαφορετικά υλικά. Αυτό αποτέλεσε το έναυσμα για περαιτέρω ανάπτυξη στο μέλλον και την είσοδο στην κλασσική περίοδο.
Η εμφανής επιρροή από την Εγγύς Ανατολή, αντανακλάται όχι μόνο στα διακοσμητικά μοτίβα και τα γεωμετρικά σχέδια των αγγείων και άλλων αντικειμένων, αλλά και σε νέες εικονογραφικές παραστάσεις που άρχισαν να εμφανίζονται. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μορφή του σφιγγού – μια σύνθετη οντότητα με σώμα λιονταριού και κεφάλι ανθρώπου, με καταγωγή από την αρχαία Μεσοποταμία. Τέτοιοι υβριδικοί δαίμονες άρχισαν να απεικονίζονται σε Ελληνικές σφραγίδες και αγγεία της εποχής.
Ωστόσο, οι Έλληνες καλλιτέχνες δεν μιμήθηκαν τυφλά τα ανατολίτικα πρότυπα, αλλά τα προσάρμοσαν στο δικό τους καλλιτεχνικό ύφος και οπτική. Έτσι, οι απεικονίσεις σφιγγών και άλλων μυθολογικών όντων έλαβαν μια πιο στυλιζαρισμένη και γεωμετρική μορφή στα χέρια των Ελλήνων τεχνιτών. Αυτή η διαδικασία αφομοίωσης και προσαρμογής ξένων επιρροών αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της εξέλιξης των ελληνικών τεχνών.
Παράλληλα, παρατηρείται μια σταδιακή εισαγωγή φυτικών και ζωικών μοτίβων στις διακοσμητικές παραστάσεις, υποδηλώνοντας μια απομάκρυνση από τα αυστηρά γεωμετρικά σχέδια. Συχνά, αυτά τα νέα στοιχεία συνδυάζονταν με τα παραδοσιακά γεωμετρικά μοτίβα, δημιουργώντας ένα υβριδικό στυλ που προμήνυε την επερχόμενη Αρχαϊκή Περίοδο. Αυτή η μετάβαση προς πιο ρεαλιστικές και φυσιοκρατικές αναπαραστάσεις συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξη του χαρακτηριστικού ελληνικού καλλιτεχνικού ύφους των κλασικών χρόνων.
Συνολικά, η Γεωμετρική Περίοδος υπήρξε μια καθοριστική φάση στην εξέλιξη των ελληνικών τεχνών, κατά την οποία οι ντόπιοι καλλιτέχνες αφομοίωσαν και μετασχημάτισαν ξένες επιρροές, θέτοντας τα θεμέλια για τις μεγαλύτερες επιτεύξεις που θα ακολουθούσαν στην κλασική εποχή.
Βιβλιογραφία
Carter, J. (2013). The Beginning of Narrative Art in the Greek Geometric Period. Annual of the British School at Athens, 108, 261-267.
Dussaud, R. (1933). [Untitled]. Revue de l’histoire des religions, 108, 265-267.
Για αυτό το άρθρο χρησιμοποιήθηκαν ανθρώπινος παράγοντας και τεχνητή νοημοσύνη. Δείτε τους Όρους Χρήσης της ιστοσελίδας.