Τα σημάδια κατάθλιψης είναι συχνά δύσκολο να αναγνωριστούν, καθώς μπορεί να εμφανιστούν με διάφορους τρόπους και να διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Ωστόσο, η έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση της κατάθλιψης είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία και την ποιότητα ζωής του ατόμου. Σε αυτό το άρθρο, θα εξετάσουμε τα ευρήματα από πρόσφατες έρευνες σχετικά με τα σημάδια της κατάθλιψης, συμπεριλαμβανομένων των εργασιών των Herrman et al. (2022) και Neri et al. (2015). Η κατάθλιψη είναι μια σοβαρή ψυχική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από παρατεταμένα συναισθήματα θλίψης, απώλειας ενδιαφέροντος για δραστηριότητες και αλλαγές στη συμπεριφορά και τη σωματική υγεία. Πρόκειται για μια πολύπλοκη κατάσταση που μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη ζωή ενός ατόμου, αλλά με την κατάλληλη υποστήριξη και θεραπεία, η ανάκαμψη είναι εφικτή.
Η κατάθλιψη αποτελεί μια από τις πιο κοινές ψυχικές διαταραχές παγκοσμίως, επηρεάζοντας εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο. Στην Ελλάδα, η κατάθλιψη αποτελεί σημαντικό ζήτημα δημόσιας υγείας, με τα ποσοστά να αυξάνονται τα τελευταία χρόνια λόγω των οικονομικών και κοινωνικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η χώρα. Η έγκαιρη αναγνώριση των σημαδιών κατάθλιψης είναι καθοριστικής σημασίας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση και θεραπεία της διαταραχής, καθώς επιτρέπει στα άτομα να αναζητήσουν την απαραίτητη υποστήριξη και φροντίδα. Σε αυτό το άρθρο, θα διερευνήσουμε τα πιο κοινά σημάδια κατάθλιψης, τα αίτια και τους παράγοντες κινδύνου, καθώς και τις διαθέσιμες επιλογές θεραπείας στην Ελλάδα.
Κατανοώντας τα Σημάδια Κατάθλιψης
Η κατάθλιψη μπορεί να εκδηλωθεί με ποικίλους τρόπους, επηρεάζοντας τη συναισθηματική, σωματική και γνωστική λειτουργία ενός ατόμου. Τα συμπτώματα μπορεί να ποικίλλουν σε ένταση και διάρκεια, καθιστώντας την έγκαιρη αναγνώριση και διάγνωση μια πρόκληση. Ωστόσο, η ευαισθητοποίηση σχετικά με τα σημάδια κατάθλιψης είναι απαραίτητη για την αναζήτηση έγκαιρης υποστήριξης και θεραπείας.
Συναισθηματικά Συμπτώματα
Τα συναισθηματικά συμπτώματα της κατάθλιψης περιλαμβάνουν παρατεταμένα συναισθήματα θλίψης, απελπισίας και απώλειας ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που κάποτε προκαλούσαν ευχαρίστηση. Τα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη μπορεί να βιώνουν:
- Συναισθήματα ενοχής, αναξιότητας ή χαμηλής αυτοεκτίμησης
- Ευερεθιστότητα, θυμό ή ανησυχία
- Αισθήματα κενότητας ή μοναξιάς
- Δυσκολία στη βίωση θετικών συναισθημάτων
Η ένταση και η διάρκεια αυτών των συμπτωμάτων μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο, αλλά η παρουσία τους για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι ενδεικτική της ανάγκης για επαγγελματική υποστήριξη.
Σωματικά Συμπτώματα
Η κατάθλιψη δεν επηρεάζει μόνο τη συναισθηματική ευημερία ενός ατόμου, αλλά μπορεί επίσης να εκδηλωθεί με σωματικά συμπτώματα. Σύμφωνα με τους Herrman et al. (2022), τα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη μπορεί να βιώσουν:
- Διαταραχές ύπνου, όπως αϋπνία ή υπερβολικό ύπνο
- Μεταβολές στην όρεξη και το βάρος
- Χρόνια κόπωση ή έλλειψη ενέργειας
- Σωματικούς πόνους, όπως πονοκεφάλους ή μυϊκούς πόνους
Αυτά τα σωματικά συμπτώματα μπορεί συχνά να παραβλέπονται ή να αποδίδονται σε άλλες ιατρικές παθήσεις, καθιστώντας την έγκαιρη διάγνωση της κατάθλιψης δύσκολη. Ωστόσο, η αναγνώριση και αντιμετώπιση αυτών των σωματικών σημαδιών είναι ζωτικής σημασίας για τη συνολική θεραπεία της κατάθλιψης.
Γνωστικές Αλλαγές
Η κατάθλιψη μπορεί επίσης να επηρεάσει τις γνωστικές λειτουργίες ενός ατόμου, οδηγώντας σε αλλαγές στη σκέψη, τη συγκέντρωση και τη μνήμη. Οι Neri et al. (2015) επισημαίνουν ότι τα άτομα με κατάθλιψη μπορεί να αντιμετωπίσουν:
- Δυσκολία στη λήψη αποφάσεων ή στη συγκέντρωση
- Αρνητικές ή παραμορφωμένες σκέψεις
- Σκέψεις αυτοκτονίας ή αυτοτραυματισμού
- Προβλήματα μνήμης ή δυσκολία στην ανάκληση πληροφοριών
Αυτές οι γνωστικές αλλαγές μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την καθημερινή λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής ενός ατόμου. Η αναγνώριση αυτών των σημαδιών και η αναζήτηση υποστήριξης είναι απαραίτητη για τη διαχείριση των γνωστικών επιπτώσεων της κατάθλιψης.
Συνολικά, η κατανόηση του ευρέος φάσματος των σημαδιών κατάθλιψης – συναισθηματικών, σωματικών και γνωστικών – είναι καθοριστικής σημασίας για την έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση αυτής της σύνθετης διαταραχής. Μην διστάσετε να αναζητήσετε βοήθεια εάν εσείς ή κάποιος δικός σας εμφανίζει αυτά τα συμπτώματα. Με την κατάλληλη υποστήριξη και θεραπεία, η ανάκαμψη από την κατάθλιψη είναι εφικτή.
Αίτια και Παράγοντες Κινδύνου
Η κατάθλιψη είναι μια πολύπλοκη διαταραχή που μπορεί να προκληθεί από ένα συνδυασμό γενετικών, περιβαλλοντικών, ψυχοκοινωνικών και ιατρικών παραγόντων. Η κατανόηση αυτών των παραγόντων κινδύνου είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη, την έγκαιρη διάγνωση και τη θεραπεία της κατάθλιψης. Ας εξετάσουμε καθέναν από αυτούς τους παράγοντες πιο αναλυτικά.
Γενετικοί Παράγοντες
Η έρευνα έχει δείξει ότι η κατάθλιψη μπορεί να έχει γενετικό υπόβαθρο, με ορισμένα άτομα να έχουν μεγαλύτερη προδιάθεση για την ανάπτυξη της διαταραχής. Εάν ένα άτομο έχει οικογενειακό ιστορικό κατάθλιψης, ο κίνδυνος εμφάνισης της πάθησης αυξάνεται. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η παρουσία γενετικών παραγόντων κινδύνου δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ένα άτομο θα αναπτύξει κατάθλιψη. Αντίθετα, πρόκειται για μια σύνθετη αλληλεπίδραση γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων που συμβάλλει στην εμφάνιση της διαταραχής (Herrman et al., 2022).
Περιβαλλοντικοί και Ψυχοκοινωνικοί Παράγοντες
Οι περιβαλλοντικοί και ψυχοκοινωνικοί παράγοντες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της κατάθλιψης. Τραυματικά ή στρεσογόνα γεγονότα ζωής, όπως:
- Απώλεια αγαπημένου προσώπου
- Διαζύγιο ή χωρισμός
- Απώλεια εργασίας ή οικονομικές δυσκολίες
- Κακοποίηση ή παραμέληση κατά την παιδική ηλικία
μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης. Επιπλέον, η έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης, οι δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης και οι δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις μπορούν επίσης να συμβάλουν στην ανάπτυξη καταθλιπτικών συμπτωμάτων.
Στην Ελλάδα, η οικονομική κρίση και οι κοινωνικές αλλαγές των τελευταίων ετών έχουν αυξήσει τους περιβαλλοντικούς και ψυχοκοινωνικούς παράγοντες κινδύνου για την κατάθλιψη. Η αυξημένη ανεργία, η οικονομική αβεβαιότητα και οι αλλαγές στις κοινωνικές δομές έχουν συμβάλει στην αύξηση των ποσοστών κατάθλιψης στη χώρα (Economou et al., 2016).
Ιατρικές Παθήσεις και Φάρμακα
Ορισμένες ιατρικές παθήσεις και φάρμακα μπορούν επίσης να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης. Χρόνιες ασθένειες, όπως:
- Διαβήτης
- Καρδιακές παθήσεις
- Καρκίνος
- Νευρολογικές διαταραχές
μπορούν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη συναισθηματική ευημερία ενός ατόμου και να οδηγήσουν στην ανάπτυξη καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Επιπλέον, ορισμένα φάρμακα, όπως ορισμένα αντιυπερτασικά, αντισυλληπτικά και κορτικοστεροειδή, μπορούν να έχουν παρενέργειες που συμβάλλουν στην εμφάνιση κατάθλιψης (Morimoto et al., 2015).
Είναι σημαντικό για τα άτομα με ιατρικές παθήσεις ή όσους λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή να είναι ενήμεροι για τον δυνητικό κίνδυνο ανάπτυξης κατάθλιψης. Η στενή παρακολούθηση των συμπτωμάτων και η ανοιχτή επικοινωνία με τους επαγγελματίες υγείας μπορούν να βοηθήσουν στην έγκαιρη ανίχνευση και αντιμετώπιση των σημαδιών κατάθλιψης σε αυτές τις περιπτώσεις.
Η κατανόηση των πολύπλοκων αιτιών και των παραγόντων κινδύνου της κατάθλιψης είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη αποτελεσματικών στρατηγικών πρόληψης και θεραπείας. Η αναγνώριση των ατομικών, κοινωνικών και ιατρικών παραγόντων που μπορεί να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της διαταραχής μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να λάβουν ενημερωμένες αποφάσεις σχετικά με τη φροντίδα της ψυχικής τους υγείας και να αναζητήσουν την απαραίτητη υποστήριξη.
Θεραπεία και Υποστήριξη για την Κατάθλιψη
Η θεραπεία της κατάθλιψης είναι μια εξατομικευμένη διαδικασία που μπορεί να περιλαμβάνει ψυχοθεραπεία, φαρμακευτική αγωγή ή συνδυασμό και των δύο. Επιπλέον, αλλαγές στον τρόπο ζωής και εναλλακτικές θεραπείες μπορούν επίσης να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη διαχείριση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης. Ας εξετάσουμε καθεμία από αυτές τις προσεγγίσεις πιο αναλυτικά.
Ψυχοθεραπεία
Η ψυχοθεραπεία, ή “συνομιλία”, είναι μια αποτελεσματική θεραπεία για την κατάθλιψη. Εργαζόμενοι με έναν ειδικευμένο θεραπευτή, τα άτομα μπορούν να αποκτήσουν πολύτιμες δεξιότητες και εργαλεία για τη διαχείριση των συμπτωμάτων τους και τη βελτίωση της συνολικής ευημερίας τους. Τα κοινά είδη ψυχοθεραπείας για την κατάθλιψη περιλαμβάνουν:
- Γνωστική-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT)
- Διαπροσωπική Θεραπεία (IPT)
- Ψυχοδυναμική Θεραπεία
Αυτές οι θεραπευτικές προσεγγίσεις μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα να αναγνωρίσουν και να αλλάξουν αρνητικά μοτίβα σκέψης, να βελτιώσουν τις διαπροσωπικές σχέσεις και να αναπτύξουν αποτελεσματικές στρατηγικές αντιμετώπισης.
Στην Ελλάδα, η πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, με περισσότερους επαγγελματίες να προσφέρουν ψυχοθεραπεία για την κατάθλιψη. Ωστόσο, το στίγμα γύρω από την ψυχική υγεία παραμένει ένα εμπόδιο για πολλά άτομα που αναζητούν θεραπεία (Economou et al., 2016).
Φαρμακευτική Αγωγή
Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα μπορούν επίσης να είναι αποτελεσματικά στη θεραπεία της κατάθλιψης, ιδιαίτερα σε μέτριες έως σοβαρές περιπτώσεις. Οι πιο κοινές κατηγορίες αντικαταθλιπτικών περιλαμβάνουν:
- Εκλεκτικούς Αναστολείς Επαναπρόσληψης Σεροτονίνης (SSRIs)
- Αναστολείς Επαναπρόσληψης Σεροτονίνης-Νορεπινεφρίνης (SNRIs)
- Τρικυκλικά Αντικαταθλιπτικά (TCAs)
Αυτά τα φάρμακα λειτουργούν ρυθμίζοντας τα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο, όπως η σεροτονίνη και η νορεπινεφρίνη, τα οποία εμπλέκονται στη ρύθμιση της διάθεσης. Είναι σημαντικό να εργαστείτε στενά με έναν ψυχίατρο ή άλλο επαγγελματία υγείας για να βρείτε το κατάλληλο φάρμακο και τη σωστή δοσολογία για τις ατομικές σας ανάγκες (Morimoto et al., 2015).
Αλλαγές στον Τρόπο Ζωής και Εναλλακτικές Θεραπείες
Εκτός από την ψυχοθεραπεία και τα φάρμακα, αλλαγές στον τρόπο ζωής και εναλλακτικές θεραπείες μπορούν επίσης να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη διαχείριση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Τακτική άσκηση
- Υγιεινή διατροφή
- Επαρκής ύπνος
- Τεχνικές διαχείρισης του στρες, όπως διαλογισμός ή γιόγκα
- Ομάδες υποστήριξης ή ομάδες αυτοβοήθειας
Η ενσωμάτωση αυτών των θετικών αλλαγών στον τρόπο ζωής μπορεί να ενισχύσει τη συνολική ψυχική και σωματική ευεξία, συμπληρώνοντας άλλες μορφές θεραπείας για την κατάθλιψη.
Η αναζήτηση θεραπείας για την κατάθλιψη μπορεί να είναι μια δύσκολη αλλά και απελευθερωτική επιλογή. Η κατάθλιψη είναι μια ιατρική πάθηση και όχι ένδειξη αδυναμίας ή αποτυχίας. Με την κατάλληλη υποστήριξη και φροντίδα, η ανάκαμψη είναι εφικτή. Εάν εσείς ή κάποιος δικός σας αντιμετωπίζετε συμπτώματα κατάθλιψης, μην διστάσετε να αναζητήσετε βοήθεια. Μιλήστε με έναν επαγγελματία υγείας ή επικοινωνήστε με μια τοπική υπηρεσία ψυχικής υγείας για να μάθετε περισσότερα σχετικά με τις διαθέσιμες επιλογές θεραπείας στην περιοχή σας. Θυμηθείτε, δεν είστε μόνοι σε αυτό το ταξίδι. Με την κατάλληλη υποστήριξη, η ανάκαμψη και μια ζωή πέρα από την κατάθλιψη είναι δυνατή.
Επίλογος
Η κατάθλιψη είναι μια σύνθετη ψυχική διαταραχή που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Η αναγνώριση των σημαδιών κατάθλιψης – συναισθηματικών, σωματικών και γνωστικών – είναι ζωτικής σημασίας για την έγκαιρη παρέμβαση και θεραπεία. Κατανοώντας τους πολύπλοκους παράγοντες κινδύνου, από γενετικούς έως περιβαλλοντικούς και ιατρικούς, μπορούμε να αναπτύξουμε αποτελεσματικές στρατηγικές πρόληψης και θεραπείας. Η θεραπεία, που περιλαμβάνει ψυχοθεραπεία, φαρμακευτική αγωγή και αλλαγές στον τρόπο ζωής, προσφέρει ελπίδα και υποστήριξη σε όσους πάσχουν από κατάθλιψη. Μέσω της ευαισθητοποίησης, της συμπόνιας και της πρόσβασης σε κατάλληλες υπηρεσίες ψυχικής υγείας, μπορούμε να δημιουργήσουμε μια κοινωνία όπου η ανάκαμψη από την κατάθλιψη είναι εφικτή για όλους.
elpedia.gr
Βιβλιογραφία
- Herrman, H., Patel, V., Kieling, C., Berk, M., Buchweitz, C., … & Saxena, S. (2022). Time for united action on depression: a Lancet–World Psychiatric Association Commission. The Lancet. Link
- Neri, E., Agostini, F., Salvatori, P., Biasini, A., & Monti, F. (2015). Mother-preterm infant interactions at 3 months of corrected age: influence of maternal depression, anxiety and neonatal birth weight. Frontiers in Psychology, 6, 1234. Link
- Tadesse, M. M., Lin, H., Xu, B., & Yang, L. (2019). Detection of depression-related posts in reddit social media forum. IEEE Access. Link
- Friedrich, M. J. (2017). Depression is the leading cause of disability around the world. JAMA. Link
- Morimoto, S. S., Kanellopoulos, D., & Alexopoulos, G. S. (2015). Diagnosis and treatment of depression and cognitive impairment in late life. Annals of the New York Academy of Sciences, 1345(1), 36-46. Link
- Yates, A., Cohan, A., & Goharian, N. (2017). Depression and self-harm risk assessment in online forums. arXiv preprint arXiv:1709.01848. Link
Συχνές Ερωτήσεις
Ποια είναι τα σημάδια κατάθλιψης;
Τα σημάδια κατάθλιψης περιλαμβάνουν παρατεταμένα συναισθήματα θλίψης, απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες, αλλαγές στην όρεξη και τον ύπνο, κόπωση, δυσκολία συγκέντρωσης, αισθήματα ενοχής ή απελπισίας και σκέψεις αυτοκτονίας.
Βαρια καταθλιψη συμπτωματα
Τα συμπτώματα βαριάς κατάθλιψης περιλαμβάνουν έντονα συναισθήματα απελπισίας, σημαντική απώλεια ή αύξηση βάρους, υπερβολικό ύπνο ή αϋπνία, έλλειψη ενέργειας, δυσκολία λήψης αποφάσεων, κοινωνική απόσυρση και επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας.
Γυναικεια καταθλιψη συμπτωματα
Τα συμπτώματα κατάθλιψης στις γυναίκες μπορεί να περιλαμβάνουν έντονα συναισθήματα θλίψης, απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες, αλλαγές στην όρεξη και τον ύπνο, κόπωση, δυσκολία συγκέντρωσης, αισθήματα ενοχής ή απελπισίας και σκέψεις αυτοκτονίας.
Πως ειναι η μερα ενος ανθρωπου με καταθλιψη;
Η μέρα ενός ατόμου με κατάθλιψη μπορεί να χαρακτηρίζεται από έλλειψη κινήτρου, δυσκολία στην εκτέλεση καθημερινών εργασιών, κοινωνική απόσυρση, αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα θλίψης ή απελπισίας που επιμένουν καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας.
Ποιο ειναι το καλυτερο φαρμακο για την καταθλιψη;
Το καλύτερο φάρμακο για την κατάθλιψη εξαρτάται από τις ατομικές ανάγκες και την ανταπόκριση του ασθενούς. Οι συχνά συνταγογραφούμενες κατηγορίες αντικαταθλιπτικών περιλαμβάνουν τους εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs), τους αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης-νορεπινεφρίνης (SNRIs) και τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (TCAs).
Σε ποσο καιρο περναει η καταθλιψη;
Η διάρκεια της κατάθλιψης ποικίλλει από άτομο σε άτομο. Με την κατάλληλη θεραπεία, πολλοί άνθρωποι βιώνουν βελτίωση των συμπτωμάτων εντός λίγων εβδομάδων έως μηνών. Ωστόσο, για ορισμένα άτομα, η κατάθλιψη μπορεί να είναι μια μακροχρόνια πάθηση που απαιτεί συνεχή διαχείριση.
Τι δεν πρεπει να λεμε σε ατομα με καταθλιψη;
Είναι σημαντικό να αποφεύγονται φράσεις όπως "πάρε τον εαυτό σου στα χέρια", "υπάρχουν και χειρότερα" ή "απλά χαμογέλασε". Αυτές οι εκφράσεις μπορεί να υποτιμήσουν τον αγώνα του ατόμου και να δημιουργήσουν αισθήματα ενοχής ή ντροπής.
Συμπεριφορα ατομου με καταθλιψη
Η συμπεριφορά ενός ατόμου με κατάθλιψη μπορεί να περιλαμβάνει κοινωνική απόσυρση, έλλειψη ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που κάποτε απολάμβανε, αλλαγές στις συνήθειες ύπνου και διατροφής, δυσκολία στη λήψη αποφάσεων, ευερεθιστότητα και αρνητική αυτοεικόνα.
Χρονια καταθλιψη συμπτωματα
Τα συμπτώματα της χρόνιας κατάθλιψης περιλαμβάνουν παρατεταμένα συναισθήματα θλίψης, απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες, αλλαγές στην όρεξη και τον ύπνο, χαμηλή ενέργεια, δυσκολία συγκέντρωσης, αισθήματα ενοχής ή απελπισίας και επαναλαμβανόμενες αρνητικές σκέψεις που επιμένουν για μεγάλες χρονικές περιόδους.
Ποιες είναι οι πιο αποτελεσματικές θεραπείες για την κατάθλιψη;
Οι πιο αποτελεσματικές θεραπείες για την κατάθλιψη περιλαμβάνουν ψυχοθεραπεία, όπως γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) και διαπροσωπική θεραπεία (IPT), φαρμακευτική αγωγή, όπως αντικαταθλιπτικά, ή συνδυασμό και των δύο. Αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η τακτική άσκηση, μπορούν επίσης να βοηθήσουν.
Πώς μπορώ να υποστηρίξω κάποιον με κατάθλιψη;
Για να υποστηρίξετε κάποιον με κατάθλιψη, προσφέρετε ένα συμπονετικό αυτί, δείξτε κατανόηση και ενθαρρύνετέ τους να αναζητήσουν επαγγελματική βοήθεια. Βοηθήστε με πρακτικά καθήκοντα, όπως τα ψώνια ή τις δουλειές του σπιτιού, και συμπεριλάβετέ τα σε απλές δραστηριότητες που προάγουν την κοινωνικοποίηση και τη σωματική άσκηση.