Ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδος, αντιμετώπισε σημαντικές δυσκολίες και αντιδράσεις κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του. Σε αυτό το άρθρο εξετάζουμε τους λόγους της ενεργού αντίδρασης που εκδηλώθηκε εναντίον του από σημαντικές πολιτικές δυνάμεις της εποχής.
Η άσκηση έντονης κριτικής
Ο Ιωάννης Καποδίστριας δέχθηκε έντονη κριτική και κατηγορίες από τους πολιτικούς του αντιπάλους, οι οποίοι ήταν δυσαρεστημένοι με τον τρόπο διακυβέρνησής του. Ισχυρίζονταν ότι, έχοντας μεγαλώσει στο απολυταρχικό περιβάλλον της Ρωσίας, ήταν ανίκανος να κατανοήσει τα φιλελεύθερα αισθήματα και τις δημοκρατικές επιδιώξεις των Ελλήνων. Πως θα μπορούσε άραγε να σεβαστεί το εθνικό φρόνημα που ενέπνευσε τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας;
Επιπλέον, τον κατηγορούσαν ότι κυβερνούσε με βία και αυθαιρεσία, χωρίς να ανέχεται την παραμικρή διαφωνία. Ισχυρίζονταν πως αυτό δεν ήταν αναγκαίο, αφού όλοι οι “Έλληνες είχαν αρχικά συστρατευτεί πρόθυμα κάτω από την ηγεσία του. Απλώς ήταν συνηθισμένος στον απόλυτο έλεγχο που ασκούσε στη Ρωσία και ήθελε να καταπνίξει κάθε διαφορετική άποψη.
Βέβαια, ο επαναστατημένος Ελληνισμός δεν ήταν ακόμη έτοιμος για κοινοβουλευτικό πολίτευμα. Γι’ αυτόν, πολιτική ελευθερία σήμαινε στην ουσία την επιβολή της βίας του ενός επί του άλλου, στρατιωτικά πραξικοπήματα και αναρχία. Παρ’ όλα αυτά, ο Καποδίστριας συνέχισε να δέχεται έντονη κριτική για τις μεθόδους διακυβέρνησής του από τους πολέμιούς του.
Ο «νεπωτισμός» και η οικογενειοκρατία
Μία ακόμη σοβαρή κατηγορία που αντιμετώπισε ο Καποδίστριας ήταν αυτή του «νεπωτισμού», δηλαδή της ευνοιοκρατίας και προνομιακής μεταχείρισης στενών συγγενών και φίλων σε υψηλές διοικητικές θέσεις.
Συγκεκριμένα, μόλις ανέλαβε την εξουσία έσπευσε να πολιτογραφήσει και να δώσει σημαντικές αρμοδιότητες στους αδελφούς του Βιάρο και Αυγουστίνο, παραγκωνίζοντας ικανότερα στελέχη του Αγώνα. Επίσης προώθησε συγγενείς και φίλους όπως τον Γενναίο, τον Γεννατά και άλλους σε υψηλές θέσεις.
Από τη μια, τέτοιου είδους ευνοιοκρατία είναι συνηθισμένο φαινόμενο σε συγκεντρωτικά καθεστώτα, από την άλλη όμως, μπορεί να προκαλέσει εύλογες αντιδράσεις, ειδικά αν αδικούνται ικανότεροι και αξιότεροι. Στην περίπτωση του Καποδίστρια, ο αριθμός των προσώπων από τον στενό οικογενειακό κύκλο που προώθησε ήταν τελικά περιορισμένος. Ωστόσο, το ερώτημα για τα πραγματικά κίνητρα αυτής της κριτικής παραμένει ζωντανό.
Η περιφρόνηση προς τους αγωνιστές
Μια ακόμη κατηγορία που απευθύνθηκε στον Καποδίστρια ήταν ότι φέρεται με περιφρόνηση και υποτίμηση σε ορισμένους εξέχοντες αγωνιστές της επανάστασης. Τον κατηγορούσαν ότι, αντί να τους ανταμείψει για τις θυσίες τους, τους αντιμετωπίζει με ψυχρότητα και απαξίωση.
Αλήθεια, δεδομένων των τεράστιων αναγκών του μόλις απελευθερωμένου κρατιδίου και των περιορισμένων πόρων, ήταν εξαιρετικά δύσκολο για τον Ιωάννη Καποδίστρια να ικανοποιήσει ακόμη και δίκαια αιτήματα χιλιάδων προσφύγων και αγωνιστών που κατέκλυζαν καθημερινά το γραφείο του. Παρά τις προσπάθειές του, πολλοί έμειναν δυσαρεστημένοι. Ωστόσο, με ποιο δικαίωμα υποτιμούσε εκείνους στους οποίους χρωστούσε την ίδια του την εξουσία; Ή μήπως κάποια ψυχρή σύστασή του παρερμηνεύτηκε από τους στενόμυαλους αντιπάλους του σαν προσβολή; Το ερώτημα παραμένει ανοιχτό.
Ο Κυβερνήτης της Ελλάδος Ιωάννης Καποδίστριας και οι φήμες περί παραμονής στην εξουσία
Τέλος, μία από τις πιο σοβαρές κατηγορίες που κυκλοφορούσαν εις βάρος του Καποδίστρια ήταν ότι εσκεμμένα παρακωλύει και καθυστερεί την εκλογή μονάρχη στην Ελλάδα, προκειμένου να διατηρήσει ανεξέλεγκτη την εξουσία του. Η κατηγορία αυτή, η οποία έβρισκε πρόσφορο έδαφος στην εκνευριστικά μακρά αναμονή των Ελλήνων για έναν ήγεμόνα, φαινόταν να επιβεβαιώνεται, όταν έγινε γνωστή η παραίτηση του Λεοπόλδου της Σαξονίας Κοβούργου από τον ελληνικό θρόνο. Οι αντίπαλοι του Καποδίστρια τον κατηγόρησαν ότι, με «διπλωματική μηχανορραφία» υποδαύλισε τον Λεοπόλδο να παραιτηθεί.
Όντως, τα γράμματά του προς τον πρίγκιπα δεν ήταν καθόλου ενθαρρυντικά. Πλην όμως, η ζοφερή εικόνα που παρουσίαζε για την Ελλάδα ανταποκρινόταν στην τραγική πραγματικότητα της εποχής εκείνης. Συνεπώς, πόσο βάσιμη ήταν τελικά αυτή η αμφιλεγόμενη κατηγορία; Και ποια ήταν τα πραγματικά κίνητρα των επικριτών του;
Ο Ιωάννης Καποδίστριας βρέθηκε αντιμέτωπος με πολλές κατηγορίες και επικρίσεις για τις μεθόδους διακυβέρνησής του, με κάποιες από αυτές να έχουν κάποια βάση ενώ άλλες να οφείλονται σε παρανοήσεις ή σκοπιμότητες. Παρά τις αντιξοότητες, συνέχισε απτόητος να εργάζεται για το καλό της πατρίδας μέχρι τέλους.
Βιβλιογραφία
Κ. Ζανού. Ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο Ιακωβάκης Ρίζος Νερουλός και η Νεότερη Ιστορία της Ελλάδας.” Μνήμων, 2009. ejournals.epublishing.ekt.gr
Χ. Λούκος. “Μνήμων, 2016.” ejournals.epublishing.ekt.gr
Ε. Μόσχου. “Η παιδεία στα χρόνια του Καποδίστρια (1828-1831).” 2021. repo.lib.duth.gr
Για αυτό το άρθρο χρησιμοποιήθηκαν ανθρώπινος παράγοντας και τεχνητή νοημοσύνη. Δείτε τους Όρους Χρήσης της ιστοσελίδας.