Ο Αντρέα Αππιάνι ζωγράφισε τον Μέγα Ναπολέοντα (περ. 1805) ως Βασιλιά της Ιταλίας, συνδυάζοντας ρωμαϊκά (δάφνινο στεφάνι) και μεσαιωνικά σύμβολα εξουσίας.
Βλέπουμε εδώ τον Ναπολέοντα, ήδη ως Βασιλέα, έχοντας αφήσει πίσω τον ρόλο του στρατηγού της Δημοκρατίας. Αυτό είναι το έργο που ο Αντρέα Απιάνι (Andrea Appiani) φιλοτέχνησε, όπως εικάζεται, περί το 1805, όταν ο Κορσικανός κατέλαβε την εξουσία της Ιταλίας. Η εικόνα αυτή, ζωγραφισμένη σε λάδι, βρίσκεται τώρα στο Ναπολεόντειο Μουσείο (Musée Napoléonien) της Νήσου Αιξ (Ile d’Aix). Τι είναι όμως μια τέτοια εικόνα; Είναι απόδειξη ισχύος, αλλά και κατασκευή αυτής της ίδιας της ισχύος. Ο Ναπολέων ενδύεται σύμβολα παλαιά και νέα— φορά τον δάφνινο στέφανο των Ρωμαίων Αυτοκρατόρων, και ταυτόχρονα ακουμπά το χέρι του στο Σιδηρούν Στέμμα της Λομβαρδίας, σαν ένας νέος Καρλομάγνος. Η τέχνη εδώ γίνεται υπηρέτρια της πολιτικής, και ο Απιάνι, ο ζωγράφος, αποδίδει την ιδέα του Ηγεμόνα. Και αυτή η ιδέα… πόσους πολέμους προκάλεσε, πόσο αίμα έχυσε. Σκεπτόμενη αυτά, μερικές φορές αποκάμνει η ψυχή μου.
Η Σκηνοθεσία της Δόξας
Κάθε βασιλική εικόνα είναι ένα είδος σκηνοθεσίας. Ο ζωγράφος συνθέτει εκείνα που πρέπει ο θεατής να δει, και μάλιστα εκείνα που πρέπει να πιστέψει, ξεπερνώντας την απλή απεικόνιση όσων βλέπει. Ο Απιάνι ήταν δεινός σε αυτά.
Το Βλέμμα το Απρόσιτο
Πρώτα απ’ όλα το βλέμμα. Πού κοιτάζει ο Ναπολέων; Το βλέμμα του κατευθύνεται πέρα από εμάς, στο αόριστο μέλλον ίσως, ή στο πεπρωμένο που ο ίδιος πίστευε ότι έφερνε. Είναι βλέμμα ψυχρό σχεδόν, γεμάτο αυτοπεποίθηση, αλλά και με κάποια μελαγχολία, όπως εκείνων των ανδρών που κατορθώνουν μεγάλα πράγματα, αλλά γνωρίζουν το βάρος της ιστορίας που φέρουν. Υπάρχει μόνο η απόλυτη βεβαιότητα του ανδρός που πείθει τον εαυτό του ότι οι νόμοι και οι θεοί είναι μαζί του. Αυτή η βεβαιότητα, η σχεδόν ύβρις, φαίνεται στη στάση του σώματος και στη σιωπή των χειλιών.
Ο Χρυσός και ο Σίδηρος
Έπειτα, τα σύμβολα. Η ενδυμασία αυτή είναι ένας βαρύς, σχεδόν πορφυρός χιτώνας, διακοσμημένος με χρυσό και παράσημα. Η λευκή δαντέλα γύρω από τον λαιμό δείχνει τη μόδα της εποχής, με το σύνολο του έργου να παρέχει την αίσθηση του πλούτου και της δύναμης. Και βέβαια τα στέμματα. Ο μεν δάφνινος στέφανος στο κεφάλι ανακαλεί τη Ρώμη του Καίσαρα— ο Ναπολέων ως νέος Αύγουστος. Το χέρι του όμως, το δεξί, στηρίζεται επάνω στο άλλο στέμμα, το παλαιό, το Σιδηρούν Στέμμα της Λομβαρδίας. Αυτό το στέμμα λέει μια άλλη ιστορία. Λέει την ιστορία των Γότθων βασιλέων, των Λομβαρδών, και μάλιστα του Καρλομάγνου. Ο Ναπολέων θέλει να είναι Ρωμαίος Αυτοκράτορας και ταυτόχρονα διάδοχος των μεσαιωνικών ηγεμόνων της Ευρώπης. Συνδέει τα πάντα, τα πάντα οικειοποιείται. Ο Απιάνι τα ζωγράφισε όλα αυτά, επειδή έτσι έπρεπε να φανούν. Η τέχνη ως προπαγάνδα, παλιό αυτό το πράγμα, και πάντοτε το ίδιο.
