“Προσωπογραφία Γυναικός” (1865-66) του Giuseppe Abbati. Ο πίνακας, που εκτίθεται στο Palazzo Pitti, είναι χαρακτηριστικό δείγμα του κινήματος των Macchiaioli.
Αυτός ο πίνακας, που ο Τζουζέππε Αμπάτι δημιούργησε—λάδι σε ξύλινο πίνακα, όπως λένε—σώζεται στη Φλωρεντία, στο Παλάτσο Πίττι. Ζωγραφίστηκε δε ενδιάμεσα, όπως υποθέτουμε, στα έτη εξήντα πέντε και εξήντα έξι μετά τα χίλια οκτακόσια. Κάποια γυναίκα στέκεται. Κοιτάζει προς τα αριστερά. Πολλές φορές βλέπουμε τέτοια έργα και νομίζουμε ότι ο ζωγράφος αναζητά απλώς την ομορφιά. Εμένα όμως μου φαίνεται ότι αυτό το έργο εστιάζει, πέρα από την ομορφιά, κυρίως στην… πώς να το πω… στην αναγκαιότητα του σχήματος. Είναι μια μαρτυρία αυτό, όπως ένα χειρόγραφο παλιό ή ένα όστρακο που βρέθηκε, μαρτυρία εννοώ των νόμων που κανόνιζαν τότε τη ζωή των γυναικών. Το μαύρο ένδυμα. Η στάση. Η σιγή. Αυτά είναι ιστορία, που ξεπερνά τα όρια της απλής τέχνης.
Η Κυριαρχία του Μαύρου Ενδύματος Το Σχήμα της Αρετής;
Άραγε αυτή η γυναίκα πενθεί; Ή έτσι έπρεπε όλες οι αστός γυναίκες να ντύνονται κάθε ημέρα; Το ένδυμά της καταλαμβάνει σχεδόν το μισό του πίνακα, και ο Αμπάτι το απέδωσε βαριά, σχεδόν στερεά, σαν ένα άγαλμα φτιαγμένο από μαύρη πέτρα, ξεπερνώντας την αίσθηση ενός υφάσματος λεπτού ή ελαφρού. Το φως δεν το διαπερνά. Οι άνδρες εκείνης της εποχής, οι ονομαζόμενοι Μακκιαγιόλι, αναζητούσαν την αλήθεια της στιγμής—την “κηλίδα” (macchia) του φωτός και της σκιάς. Εδώ όμως η κηλίδα γίνεται φυλακή. Το κεφάλι φαίνεται μικρό, ενώ το σώμα μεγάλο κάτω από τα υφάσματα, σαν κρυμμένο. Εκείνο το κόκκινο, που κρατά, ένα μικρό χρώμα, ίσως βιβλίο, ίσως ύφασμα. Δεν έχει μεγάλη διαφορά. Το μαύρο κυριαρχεί.
Το Κάθισμα και τα Σκεύη
Δίπλα δε στέκεται ένα κάθισμα. Ξύλινο κάθισμα, απλό. Η γυναίκα στέκεται δίπλα του, παραμένοντας όρθια. Αυτό το κάθισμα, με το ωχρό του χρώμα, αντιτίθεται στο μεγάλο μαύρο του φορέματος, και αυτή η αντίθεση… δηλώνει ίσως τη διαφορά μεταξύ του δημόσιου σχήματος και του ιδιωτικού βίου. Το κάθισμα είναι αντικείμενο οικιακό, ταπεινό, χρηστικό, ενώ η γυναίκα με το φόρεμά της φαντάζει σαν ένα δημόσιο μνημείο, που στέκεται μέσα στο σπίτι. Στο βάθος, μερικά μικρά σκεύη πάνω σε μια εστία. Τα της οικονομίας. Αλλά η γυναίκα δεν κοιτάζει προς αυτά. Αλλού ατενίζει.
