Giuseppe Abbati, “Country Road with Cypresses” (c. 1860). Ένα αριστούργημα του κινήματος Macchiaioli, που τονίζει την αντίθεση φωτός και σκιάς.
Υπάρχουν φορές που ένας μικρός πίνακας, μόλις 28 επί 37 εκατοστά, μιλάει περισσότερο από έναν μεγάλο πίνακα. Τέτοιος είναι ο πίνακας του Τζουζέπε Αμπάτι (Giuseppe Abbati), τον οποίο δημιούργησε γύρω στο 1860, λίγο πριν τον θάνατό του (καθώς έζησε τα έτη 1836-1868). «Εξοχικός δρόμος με κυπαρίσσια» επιγράφεται, και τώρα φυλάσσεται στη Φλωρεντία στο Παλάτσο Πίττι, όντας λάδι σε λινό ύφασμα. Ενώ πολλοί βλέπουν κυπαρίσσια και ελιές, εγώ βλέπω τη σκιά. Βλέπω τη σκιά ως σώμα, ως βαριά ύλη που κείται επάνω στη γη, ξεπερνώντας την απλή απουσία του φωτός. Εκείνοι οι ζωγράφοι, οι λεγόμενοι Macchiaioli, αυτό αναζητούσαν- την «κηλίδα» (macchia). Και ο Αμπάτι, ίσως περισσότερο από όλους, βρήκε την αλήθεια στην αντίθεση του φωτός προς το σκότος, η οποία υπερβαίνει την απλή μορφή.
Η τυραννία των κυπαρισσιών και η γη ως φωτιά
Ποια είναι η αρετή του πίνακα; Ξεκινά από τα κυπαρίσσια. Να τα. Στέκονται σαν φρουροί, παρατεταγμένα, σκληρά. Είναι κατάμαυρες στήλες, σχεδόν άμορφες, που αντιτάσσονται στον γαλανό ουρανό, ξεπερνώντας την όψη απλών δένδρων. Ο Αμπάτι ζωγραφίζει μόνον τη συμπαγή μάζα, την ισχύ τους να αποκρύπτουν το φως, προχωρώντας πέρα από την απεικόνιση των φύλλων ή των κλάδων. Υπάρχει κάτι πολεμικό σε αυτά—ίσως κάτι από την Ιταλία που διαμορφωνόταν τότε (γύρω στο 1860); Αλλά αυτό είναι άλλη συζήτηση. Δίπλα τους οι ελιές, στραβές, διάφανες, που δείχνουν ακόμη τη ζωή- τα δε κυπαρίσσια, έχουν πεθάνει ή μάλλον, στέκονται πάνω από τη ζωή, ως απόλυτες ιδέες του σκότους.
Ο πύρινος δρόμος και οι κηλίδες
Από κάτω δε ο δρόμος. Είναι χρυσός, σχεδόν πύρινος, σαν η ίδια η γη να φλέγεται από τον ήλιο της Τοσκάνης, υπερβαίνοντας την εικόνα ενός απλού δρόμου. Και επάνω σ’ αυτή την πύρινη επιφάνεια, να οι σκιές. Αυτές είναι κυανές, πορφυρές, βαθιές, όντα με δικό τους σώμα, κομμάτια του ουρανού που έχουν πέσει στη γη, ξεπερνώντας κατά πολύ το να είναι απλώς γκρίζες ή αμυδρές. Ο Αμπάτι εδώ οδηγεί την «κηλίδα» (macchia) στο έπακρο: ο δρόμος γίνεται πεδίο όπου το φως και η σκιά—αυτές οι δύο δυνάμεις—μάχονται, και η σκιά, η βαριά σκιά, φαίνεται να νικά, επιβάλλοντας τον ρυθμό της επάνω στη γη και στον δρόμο που κάμπτει και στο λαμπρό φως ανάμεσά τους—και όλα αυτά δεν είναι τίποτε άλλο παρά κηλίδες χρωμάτων που βρίσκονται η μία δίπλα στην άλλη, πριν ο νους μας σπεύσει να θέσει ονόματα, αποκαλώντας τα «δένδρο» ή «χώμα». Αυτή η αλήθεια είναι σχεδόν οδυνηρή. Ζήτησε την οπτική πραγματικότητα, όπως είναι, υπερβαίνοντας την αναζήτηση του κάλλους. Και αυτό έκανε.
