Ο Δίας γονιμοποίησε πολλές νύμφες και θνητές γυναίκες και έτσι έχουμε πολλές γεννήσεις Θεών εκτός γάμου. Πρώτα γέννησε τον Ερμή με τη Μαία, κόρη του Άτλαντα. Ύστερα γέννησε τον Απόλλωνα και την Άρτεμη με τη Λητώ, κόρη των Τιτάνων. Τέλος, γέννησε τον Διόνυσο με τη Σεμέλη, κόρη του Κάδμου.
Οι περίεργες γεννήσεις Θεών: Ερμής, Απόλλωνας και Άρτεμη
Ο Δίας, πατέρας θεών και ανθρώπων, δεν ικανοποιούνταν με μία σύζυγο ούτε αποκλειστικά με αθάνατες. Γονιμοποίησε πολλές νύμφες, κόρες Τιτάνων και άλλες θεότητες, αλλά και θνητές γυναίκες. Από αυτές τις ερωτικές περιπέτειες γεννήθηκαν τέσσερις μεγάλοι Ολύμπιοι Θεοί.
Κατ’ αρχάς, ο Δίας γέννησε τον Ερμή με τη νύμφη Μαία, κόρη του τιτάνα Άτλαντα, σε ένα σπήλαιο στο βουνό Κυλλήνη της Αρκαδίας. Ύστερα, μεταμορφωμένος σε ορτύκι μαζί με τη Λητώ, κόρη των Τιτάνων Κοίου και Φοίβης, γέννησε τα δίδυμα Απόλλωνα και Άρτεμη. Ωστόσο, η ζηλιάρα Ήρα καταδίωξε την έγκυο Λητώ σε όλο τον κόσμο, στέλνοντας το φίδι Πύθωνα να την κυνηγήσει.
Μεταφερμένη στα φτερά του Νότιου Ανέμου, η Λητώ έφτασε τελικά στην Ορτυγία κοντά στη Δήλο, όπου γέννησε πρώτα την Άρτεμη. Η Άρτεμις βοήθησε αμέσως τη μητέρα της να περάσει τα στενά και να φτάσει στη Δήλο, όπου γέννησε τον Απόλλωνα κάτω από μια ελιά και μια φοινικιά. Η Δήλος έγινε έκτοτε ιερό νησί, απαγορεύτηκε να γεννιούνται ή να πεθαίνουν εκεί άνθρωποι.
Οι ασυνήθιστες αυτές γεννήσεις Θεών έξω από τον γάμο δείχνουν την πολυγαμική και πανσεξουαλική φύση του Δία, αλλά και τις διαμάχες ανάμεσα σε παλιές και νέες λατρείες θεοτήτων στον ελληνικό χώρο.
Η περίπλοκη γέννηση του Διονύσου
Η μητέρα του Διονύσου αναφέρεται διαφορετικά στους μύθους. Μερικές πηγές την ταυτίζουν με τη Δήμητρα ή την Ιώ, άλλες με τη Διώνη ή την Περσεφόνη, με την οποία ο Δίας ενώθηκε μεταμορφωμένος σε φίδι. Ωστόσο, η πιο διαδεδομένη εκδοχή είναι η εξής:
Ο Δίας μεταμφιεσμένος σε θνητό είχε μυστικό δεσμό με τη Σεμέλη, κόρη του Κάδμου της Θήβας, προκαλώντας τη ζήλια της Ήρας. Αυτή μεταμφιεσμένη σε γειτόνισσα συμβούλεψε τη Σεμέλη, ήδη έξι μηνών έγκυο, να ζητήσει από τον εραστή της να αποκαλύψει την αληθινή του φύση. Όταν ο Δίας αρνήθηκε, εκείνη του αρνήθηκε το κρεβάτι της. Τότε αυτός οργισμένος εμφανίστηκε σαν κεραυνός και αστραπή και την κατέκαψε.
Παρ’ όλα αυτά ο Ερμής έσωσε το έξι μηνών βρέφος, το έραψε μέσα στο μηρό του Δία να ωριμάσει για άλλους τρεις μήνες, και το γέννησε στη συνέχεια. Έτσι ο Διόνυσος αποκλήθηκε «δις γεννημένος» και «παιδί της διπλής πόρτας». Αυτή η απίθανη δεύτερη γέννηση τον κατέστησε αθάνατο μετά την αναγέννησή του από τον άφθαρτο πατέρα του. Πολλά ακόμη υπάρχουν να ειπωθούν για αυτές τις αλλόκοτες γεννήσεις θεών στην Ελληνική Μυθολογία!
Οι μυθικές διηγήσεις για τις εξωσυζυγικές σχέσεις του Δία και τους απογόνους που προέκυψαν από αυτές, αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της ελληνικής μυθολογίας. Πέρα από τις ιστορίες καθαυτές, οι μύθοι αυτοί αντανακλούν βαθύτερα ζητήματα και αντιλήψεις της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας και θρησκείας.
Αρχικά, οι ερωτικές περιπέτειες του Δία με θεές και θνητές γυναίκες υποδηλώνουν την αντίληψη για την ανδρική εξουσία και κυριαρχία. Ο πατέρας των θεών ενσαρκώνει την πατριαρχία, έχοντας την ελευθερία να ικανοποιεί τις ερωτικές του ορμές, ακόμα και εκτός γάμου, χωρίς να λογοδοτεί σε κανέναν. Αντίθετα, οι γυναίκες – ακόμα και θεές όπως η Ήρα – περιορίζονται σε παθητικούς ρόλους ζηλιάρας συζύγου ή ερωμένης.
Επίσης, οι συχνά δραματικές και βίαιες συνθήκες γέννησης των θεών, όπως ο Απόλλωνας και η Άρτεμη, ή η διπλή γέννηση του Διονύσου, αντικατοπτρίζουν το μοτίβο θανάτου και αναγέννησης που διατρέχει την ελληνική μυθολογία. Οι νεότεροι θεοί γεννιούνται μέσα από οδύνη, περιπέτειες και μεταμορφώσεις, συμβολίζοντας τη συνέχιση της ζωής ακόμα και μετά από καταστροφή.
Παράλληλα, η σύγκρουση της Ήρας με τις ερωμένες του Δία και τα παιδιά τους, αντανακλά τον ανταγωνισμό μεταξύ διαφορετικών τοπικών λατρειών και παραδόσεων στον ελληνικό κόσμο. Ο μύθος της καταδίωξης της εγκύου Λητώς και της γέννησης των διδύμων στη Δήλο, πιθανώς εκφράζει την επικράτηση της λατρείας του Απόλλωνα στο ιερό νησί έναντι παλαιότερων θεοτήτων.
Τέλος, η ποικιλία των ερωτικών συντρόφων του Δία – που περιλαμβάνουν όχι μόνο θεές και θνητές αλλά και μεταμορφώσεις σε ζώα ή φυσικά στοιχεία – ενδεχομένως αντανακλά μια πιο ρευστή αντίληψη για τη σεξουαλικότητα και την ταυτότητα φύλου στην αρχαιότητα, όπως και την πίστη στη συνέχεια μεταξύ φύσης και θείας δύναμης. Οι εναλλακτικές εκδοχές για τη μητέρα του Διονύσου επίσης δείχνουν την ποικιλία των τοπικών μύθων που συνυπήρχαν στον ελληνικό κόσμο.
Συνοψίζοντας, οι ασυνήθιστες γεννήσεις θεών από τον Δία εκτός γάμου, αν και μοιάζουν παράδοξες και φανταστικές, μεταφέρουν σημαντικά νοήματα και αξίες της αρχαίας ελληνικής κοσμοθεωρίας – από την αντίληψη για το φύλο και την εξουσία, μέχρι τις ιδέες για τη ζωή, το θάνατο και τη φύση. Ταυτόχρονα, αντανακλούν την ποικιλομορφία και τις εντάσεις μεταξύ των ποικίλων μυθολογικών παραδόσεων στον αρχαίο ελληνικό κόσμο.
Βιβλιογραφία
López-Ruiz, Carolina. When the Gods Were Born: Greek Cosmogonies and the Near East. Harvard University Press, 2010.
Rutherford, Ian. “Pindar on the Birth of Apollo.” Cambridge University Press, 11 Feb. 2009.
Για αυτό το άρθρο χρησιμοποιήθηκαν ανθρώπινος παράγοντας και τεχνητή νοημοσύνη. Δείτε τους Όρους Χρήσης της ιστοσελίδας.