“Άνδρας με Παπαγάλο” (περ. 1540), έργο του Νικολò ντελ’ Αμπάτε. Το πορτρέτο φιλοξενείται στο Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης στη Βιέννη.
Στη Βιέννη, στο Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης, κρέμεται ένας πίνακας. Τον φιλοτέχνησε ο Νικολό ντελ’ Αμπάτε, όντας Ιταλός, γύρω στα τεσσαρακοστά έτη του χιλιοστού πεντακοσιοστού έτους, λάδι σε ύφασμα. Τι βλέπουμε; Έναν άνδρα. Νέο, ίσως, αλλά το βλέμμα του είναι παλαιό. Φορεί έναν πίλο στολισμένον με λευκό πτερό και ενδύματα μαύρα, πολύ μαύρα, εκτός από τον λευκό γιακά και τις μανσέτες. Κάθηται δίπλα σε ένα τραπέζι, και επάνω στο τραπέζι ένα πτηνό, ένας παπαγάλος κόκκινος, σπουδαίο πράγμα. Ο άνδρας ατενίζει πέρα από εμάς. Και πέρα από τον παπαγάλο. Ατενίζει έξω από τον πίνακα, προς τα αριστερά, σαν να θεωρεί κάτι άλλο ή κάποιον άλλον να προσδοκά—ίσως τον ίδιο τον ζωγράφο, ή ίσως κανέναν. Το δεξί του χέρι βρίσκεται επάνω στο τραπέζι, αργό. Το αριστερό όμως κρατά έναν καρπό, τον οποίον φαίνεται να παρέχει στο πτηνό, ή ίσως να τον αφαιρεί. Αυτή η αμφιβολία της χειρός, η έλλειψη σαφήνειας, διατρέχει ολόκληρο τον πίνακα. Όλα ρέουν εδώ, αν και όλα φαίνονται ακίνητα. Ο παπαγάλος μόνος φαίνεται έμψυχος, ενώ ο άνδρας σαν άγαλμα.
Το Αποστραμμένο Βλέμμα και ο Κόκκινος Μάρτυρας Η Σκηνή του Παραλόγου
Πολλοί ζωγράφοι ζωγραφίζουν τους ανθρώπους να ατενίζουν προς εμάς. Μας καλούν στον κόσμο τους. Ο άνδρας του Αμπάτε όμως ακολουθεί άλλη οδό. Μας περιφρονεί με τη σιωπή. Το βλέμμα του, στραμμένο εκεί, δημιουργεί έναν χώρο τον οποίον αδυνατούμε να πατήσουμε, έναν αόρατο χώρο μεταξύ ημών και της εικόνος, και σε αυτόν τον χώρο η αληθινή σκηνή ίσταται, το πράγμα το οποίον εκείνος βλέπει και εμείς αγνοούμε. Και τι βρίσκεται πίσω; Ένα παραπέτασμα πράσινο, βαρύ. Και μέσα στο σκότος, αμυδρά, ίσως ένας κήπος ή άλλος πίνακας. Ασαφές. Όλα εδώ παραμένουν ασαφή, εκτός από τη μελαγχολία.
Ο Παπαγάλος ως Κλειδί
Ο παπαγάλος λοιπόν. Ερυθρός, λαμπρός. Οι πολλοί λέγουν ότι οι παπαγάλοι σημαίνουν πλούτον ή γνώσιν εξωτικήν, επειδή έρχονταν από τις Ινδίες και πωλούνταν αντί πολλών χρημάτων. Σε εμένα όμως φαίνεται κάτι άλλο. Αυτός ο παπαγάλος είναι ο μόνος ζωντανός οργανισμός στον πίνακα, ξεπερνώντας την απλή έννοια του συμβόλου. Βλέπετε την κεφαλήν του; Κλίνει προς το χέρι του ανδρός, προς τον καρπόν. Ο άνδρας σαν νεκρός μέσα στα μαύρα ενδύματά του, ψυχρός σαν την πέτρα, ενώ ο παπαγάλος είναι η ίδια η ζωή, η επιθυμία η απλή—να φάει. Ίσως ο ζωγράφος αυτό μόνον θέλησε να δείξει: την αντίθεση του ψυχρού πλούτου, που ατενίζει προς τα αόρατα, και της θερμής, μικρής ζωής, που ζητά μόνον τον καρπόν. Το χέρι εν μέσω. Δίδει ή λαμβάνει; Άδηλον.
