Ο Μέγας Αλέξανδρος (356-323 π.Χ.), βασιλιάς της Μακεδονίας και ένας από τους σημαντικότερους στρατηλάτες όλων των εποχών, κατέκτησε την απέραντη Περσική Αυτοκρατορία με μια σειρά μεγαλειωδών νικών. Ανάμεσά τους, η Μάχη της Ισσού, που έλαβε χώρα στις 12 Νοεμβρίου 333 π.Χ., αποτέλεσε σταθμό στην εκστρατεία του νεαρού στρατηλάτη κατά του Δαρείου Γ’.
Στη στενή πεδιάδα της Κιλικίας, που ορίζεται από τον κόλπο της Ισσού και το όρος Ακμανός, ο Αλέξανδρος με μόλις 40.000 Μακεδόνες και Έλληνες μισθοφόρους αντιμετώπισε τον τεράστιο στρατό των 600.000 πεζών και 100.000 ιππέων του Δαρείου. Παρά το μειονέκτημα της αριθμητικής υπεροχής των Περσών, ο Αλέξανδρος κατόρθωσε μία ακόμη καταπληκτική νίκη, εφαρμόζοντας την τακτική της λοξής φάλαγγας με απόλυτη στρατηγική μαεστρία.
Η Περί Χώρου και Τακτικής Αντίληψη στη Μάχη της Ισσού
Σε μια εποχή όπου η έκβαση των πολέμων καθοριζόταν συχνά από τον αριθμητικό παράγοντα, ο Μέγας Αλέξανδρος υπερίσχυσε με τη στρατηγική του ικανότητα και την εφευρετικότητά του στη διαχείριση του χώρου μάχης. Η λεπτομερής μελέτη της περιοχής και η βαθιά κατανόηση των γεωγραφικών πλεονεκτημάτων υπήρξαν καθοριστικοί παράγοντες για την επίτευξη της νίκης στην Ισσό.
Η Στενή Πεδιάδα: Πλεονέκτημα ή Μειονέκτημα;
Το πεδίο της μάχης, μια στενή πεδιάδα μεταξύ των ακτών της Ισσού και του όρους Ακμανός, θα μπορούσε να θεωρηθεί τόσο πλεονέκτημα όσο και μειονέκτημα. Ενώ περιόριζε την κινητικότητα των δυνάμεων του Δαρείου, εμπόδιζε παράλληλα τους Μακεδόνες να αξιοποιήσουν πλήρως την ταχύτητα και την ευελιξία της ιππικής τους δύναμης. Ωστόσο, ο Αλέξανδρος αντιλήφθηκε τα πλεονεκτήματα του εδάφους και διαμόρφωσε την τακτική του ανάλογα.
(Σύμφωνα με το άρθρο “Alexander’s Charge at the Battle of Issus in 333 B.C.” του Nicholas G. L. Hammond στο περιοδικό Historia, “ο Αλέξανδρος εκμεταλλεύτηκε τους περιορισμούς του πεδίου μάχης για να εφαρμόσει την τακτική της λοξής φάλαγγας με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.”)
Η Τακτική της Λοξής Φάλαγγας
Η λοξή φάλαγγα ήταν μια ευφυής τακτική που επέτρεπε στους Μακεδόνες να συγκεντρώσουν τις δυνάμεις τους σε ένα σημείο του εχθρικού μετώπου, διασπώντας την αντίπαλη γραμμή. Ξεκινώντας με μια παρεμβολή στην αριστερή πτέρυγα των Περσών, ο Αλέξανδρος οδήγησε τη δεξιά του πτέρυγα σε μια λοξή, καταδιωκτική κίνηση προς το κέντρο του εχθρού. Η επιτυχία αυτής της ενέργειας οφειλόταν εν μέρει στην ικανότητα του Αλεξάνδρου να προβλέψει και να εκμεταλλευτεί τις αντιδράσεις του Δαρείου.
Καθώς η μάχη εξελισσόταν, ο Πέρσης βασιλιάς διέταξε την αριστερή του πτέρυγα να ακολουθήσει την κίνηση των Μακεδόνων, αποδυναμώνοντας έτσι το κέντρο του. Αυτή ακριβώς η κίνηση επέτρεψε στον Αλέξανδρο να εισχωρήσει στην καρδιά των περσικών δυνάμεων με τη φάλαγγά του, προκαλώντας τη διάσπαση και την οπισθοχώρηση των εχθρικών γραμμών.
Η Αποφασιστική Επίθεση και η Φυγή του Δαρείου
Καθώς η μάχη έφτανε στην κρίσιμη καμπή της, ο Μέγας Αλέξανδρος πέτυχε ένα ακόμη στρατηγικό πλεονέκτημα μέσα από μια ριψοκίνδυνη αλλά αποφασιστική ενέργεια.
Ο Αλέξανδρος Διασχίζει τον Ποταμό Πίναρο
Αντιλαμβανόμενος ότι η νίκη θα κρινόταν από την ταχύτητα και την αποφασιστικότητα των κινήσεών του, ο Αλέξανδρος ηγήθηκε μιας τολμηρής επίθεσης διασχίζοντας πρώτος τον ποταμό Πίναρο με τη βαριά ιππική του δύναμη. Η επικίνδυνη κίνηση αιφνιδίασε τους Πέρσες, οι οποίοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με τη ριψοκίνδυνη επίθεση στο ευάλωτο αριστερό τους τμήμα. Όπως αναφέρεται στο άρθρο του Nicholas G.L. Hammond “Alexander’s Charge at the Battle of Issus in 333 B.C.” στο περιοδικό Historia, “Η διάσχιση του Πίναρου από τον Αλέξανδρο αποτέλεσε την κρίσιμη φάση της μάχης της Ισσού και οδήγησε στην οριστική ήττα των Περσών.”
Ο Πανικός του Δαρείου και η Φυγή του
Η έφοδος του Μεγάλου Αλεξάνδρου εξάπλωσε τον πανικό στις τάξεις των Περσών. Ο ίδιος ο Δαρείος, παρακολουθώντας έκπληκτος την κατάρρευση του αριστερού του τμήματος, απογοητεύτηκε βαθύτατα. Όταν είδε τη Μακεδονική φάλαγγα να εισχωρεί βίαια στο κέντρο των δυνάμεών του, ο Πέρσης βασιλιάς έχασε την ψυχραιμία του και αποφάσισε να τραπεί σε φυγή εγκαταλείποντας τον στρατό του.
Η τραγική αυτή απόφαση υπήρξε καταλυτική για την έκβαση της μάχης. Οι περσικές δυνάμεις, βλέποντας τον ηγέτη τους να εγκαταλείπει τη μάχη, απογοητεύτηκαν και άρχισαν να διαλύονται. Η άτακτη υποχώρηση μετατράπηκε σύντομα σε ολοκληρωτική φυγή, αφήνοντας τον Αλέξανδρο νικητή στο πεδίο της μάχης.
Η Μάχη της Ισσού καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την πορεία της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αποτελώντας ορόσημο για την οριστική κατάλυση της Περσικής Αυτοκρατορίας. Η τόλμη, η στρατηγική ικανότητα και η διορατικότητά του αναδείχθηκαν ως τα “όπλα” που του χάρισαν τη νίκη παρά την αριθμητική υπεροχή του εχθρού.
Οι Στρατηγικές Συνέπειες της Νίκης στην Ισσό
Η εκπληκτική επικράτηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου στη Μάχη της Ισσού υπήρξε καθοριστική για την εξέλιξη της εκστρατείας του κατά της Περσικής Αυτοκρατορίας. Πέραν της στρατιωτικής της σημασίας, η νίκη είχε τεράστιες στρατηγικές προεκτάσεις.
Η Πτώση του Κύρους του Δαρείου
Η ατιμωτική φυγή του Δαρείου από το πεδίο της μάχης προκάλεσε πλήγμα στο γόητρό του τόσο στους ίδιους τους Πέρσες όσο και στους υπόλοιπους λαούς της Αυτοκρατορίας. Όπως σχολιάζει ο Κωνσταντίνος Χαλλουμής στο άρθρο του “Μάχη της Ισσού και των Θερμοπυλών” (nationalandkapodistrian.academia.edu), η φυγή του Δαρείου “αποδυνάμωσε καίρια την εικόνα του ως ηγέτη και πυροδότησε την απαρχή της αμφισβήτησης της εξουσίας του”.
Η υποχώρηση του Πέρση βασιλιά οδήγησε σε ραγδαία εξάπλωση της απογοήτευσης και της αβεβαιότητας ανάμεσα στις τάξεις του περσικού στρατού. Η κατάσταση επιδεινώθηκε όταν διαδόθηκαν οι φήμες για την αιχμαλωσία της Βασίλισσας και της μητέρας του Δαρείου από τους Μακεδόνες.
Η Στρατηγική του Αλεξάνδρου μετά την Ισσό
Έχοντας πετύχει μία από τις σημαντικότερες νίκες του, ο Αλέξανδρος συνέχισε την προέλασή του με αμείωτο στρατηγικό προσανατολισμό. Η επόμενη κίνησή του ήταν να στραφεί δυτικά προς τη Φοινίκη και την ακτογραμμή της Μεσογείου.
Όπως υποστηρίζει ο Nicholas G.L. Hammond, “μετά τη Μάχη της Ισσού, ο Αλέξανδρος επικεντρώθηκε στην εξασφάλιση των παράκτιων περιοχών της ανατολικής Μεσογείου, προκειμένου να αποκόψει τις ναυτικές οδούς ανεφοδιασμού των Περσών.”
Επίλογος
Η Μάχη της Ισσού αποτέλεσε την κορύφωση της στρατηγικής αρετής του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Παρά το αριθμητικό μειονέκτημα, κατόρθωσε να υπερισχύσει του Δαρείου χάρη στην εφευρετικότητα, την τόλμη και τον μοναδικό χειρισμό του χώρου μάχης. Η νίκη αυτή σηματοδότησε την αρχή του τέλους για την Περσική Αυτοκρατορία, καθιστώντας τον Αλέξανδρο κυρίαρχο της Ανατολικής Μεσογείου.
Βιβλιογραφία
- Murison, C. L. “Darius III and the Battle of Issus.” Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte, 1972, link.
- Hammond, N. G. L. “Alexander’s Charge at the Battle of Issus in 333 BC.” Historia: Zeitschrift fur Alte Geschichte, 1992, link.
- Χαλούμης, Κωνσταντίνος. “Μάχη της Ισσού και των Θερμοπυλών-Στρατηγικές μάχης μικρότερων χωρών έναντι μεγαλύτερων χωρών–Τα πολλαπλά και τα τυφλά σημεία.” Available at SSRN, 2020, link.