Η σύγκληση της Εθνικής Συνέλευσης το 1829 υπήρξε κορυφαία στιγμή στην πορεία του Ιωάννη Καποδίστρια στην Ελλάδα. Προτού φτάσει όμως σε αυτό το ορόσημο, ο Κυβερνήτης έπρεπε να διαχειριστεί τις αντιδράσεις ενός τμήματος της ηγεσίας του Αγώνα και να προετοιμάσει προσεκτικά το έδαφος. Η πορεία προς την “Εθνοσυνέλευση του Άργους” σηματοδότησε μια κρίσιμη περίοδο δοκιμασίας τόσο για τον ίδιο όσο και για το επαναστατημένο έθνος.
Η άφιξη του Καποδίστρια και οι πρώτες του ενέργειες
Η άφιξη του Ιωάννη Καποδίστρια στο Ναύπλιο στις 18 Ιανουαρίου 1828, έπειτα από πρόσκληση των Ελλήνων προκρίτων, σήμανε την απαρχή μιας νέας περιόδου για τον αγώνα της ανεξαρτησίας. Ο Καποδίστριας, ως Κυβερνήτης πλέον της Ελλάδας, κλήθηκε να βάλει τάξη στο χάος που επικρατούσε και να οργανώσει το κράτος εν μέσω πολέμου και κατάφερε μέσα σε σύντομο διάστημα να εδραιωθεί η εξουσία του και να αποκατασταθεί σχετική τάξη.
Αρχικά, με την προκήρυξή του προς το έθνος, τόνισε την ανάγκη εθνικής ομοψυχίας για την πλήρη ανεξαρτησία. Κατόπιν, κατήργησε μονομερώς το Σύνταγμα της Τροιζήνας και ανέστειλε τη λειτουργία του «Βουλευτικού», ουσιαστικά δηλαδή συγκέντρωσε στα χέρια του όλες τις εξουσίες. Παρά την αντίδραση ορισμένων πολιτικών παραγόντων, πέτυχε να εδραιώσει το κύρος του με την αφοσίωσή του στον αγώνα και την έμπρακτη επίδειξη ανιδιοτέλειας και θυσίας.
Ταυτόχρονα, ο Καποδίστριας ανέλαβε άμεσες στρατιωτικές και διοικητικές πρωτοβουλίες. Προχώρησε σε μετακινήσεις διοικητικών στελεχών για την εδραίωση της εξουσίας του, ενώ παράλληλα οργάνωσε εκστρατεία για την κατάληψη νησιών του Αιγαίου προκειμένου να επεκταθούν τα εδάφη της επαναστατημένης Ελλάδας. Τις πρώτες κιόλας ημέρες ύστερα από την άφιξή του επιθεώρησε τις ελληνικές δυνάμεις, επεχείρησε να συσπειρώσει τους οπλαρχηγούς και έστειλε ενισχύσεις για την άμυνα της πολιορκημένης Ακρόπολης και του Μεσολογγίου. Τέλος, γνωστοποίησε την άφιξή του με επιστολές προς τις ευρωπαϊκές αυλές και διαβεβαίωσε για την αποφασιστικότητά του να συνεχίσει τον ιερό αγώνα, ζητώντας παράλληλα οικονομική και στρατιωτική αρωγή.
Εν μέσω δυσμενών συνθηκών, ο Κυβερνήτης κατάφερε μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να κερδίσει την εμπιστοσύνη των περισσότερων οπλαρχηγών και λαϊκών παραγόντων, καθώς και να εδραιώσει τη θέση του στη διοίκηση του αγώνα, παίρνοντας σημαντικές αποφάσεις σε διάφορους τομείς. Η πορεία όμως προς την εθνική ολοκλήρωση θα έφερνε στο εξής νέες δυσκολίες τόσο εξωτερικές όσο και εσωτερικές.
Η ανάπτυξη αντιπολιτευτικών διαθέσεων
Παρά την αρχική επιτυχία του Καποδίστρια στην εδραίωση της εξουσίας του και την αποκατάσταση σχετικής τάξης στη διοίκηση της επανάστασης, σύντομα άρχισαν να εκδηλώνονται και αντιδράσεις εναντίον του. Μεταξύ των πρώτων που εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους ήταν εξέχουσες πολιτικές και στρατιωτικές προσωπικότητες του Αγώνα, οι οποίες είδαν να περιορίζεται ο ρόλος τους μετά την άφιξη του Κυβερνήτη. Παράλληλα, σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι Έλληνες λόγιοι που ήρθαν από το εξωτερικό, εμπνεόμενοι από φιλελεύθερες ιδέες, καθώς και τοπικιστικοί παράγοντες που επεδίωκαν ίδιον όφελος. Όλοι αυτοί, με τη στάση τους, συνέβαλαν στη δημιουργία ισχυρών ρευμάτων δυσαρέσκειας απέναντι στον Κυβερνήτη.
Το ερώτημα είναι, κατά πόσον η έντονη αυτή αντίδραση ήταν πραγματικά αποτέλεσμα αυταρχικών μέτρων του Καποδίστρια, όπως υποστηρίζουν οι επικριτές του, και κατά πόσον απέρρεε απλώς από προσωπικές φιλοδοξίες και συμφέροντα που η ανάληψη της εξουσίας από αυτόν αναπόφευκτα έθιγε. Το βέβαιο είναι, πάντως, ότι η δημιουργία ισχυρού αντιπολιτευτικού μετώπου δυσχέρανε σε μεγάλο βαθμό τη δράση του Κυβερνήτη και έθεσε σε μεγάλο κίνδυνο την υλοποίηση των φιλόδοξων στόχων του για την απελευθέρωση και ανοικοδόμηση του ελληνικού κράτους.
Καθώς η αντιπολίτευση κατά της διακυβέρνησής του εντεινόταν, ο Καποδίστριας επιδίωξε την ευρύτερη δυνατή λαϊκή στήριξη, μέσω συνεχών περιοδειών στην ύπαιθρο και αμέσου επαφής με τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Παρά τους ελιγμούς όμως αυτούς, η ενδυνάμωση των αντιπολιτευτικών τάσεων, με κύριους εκφραστές τοπικούς οπλαρχηγούς και νησιώτες προύχοντες, απειλούσε τη συνοχή της κεντρικής διοίκησης και έθετε σε κίνδυνο την έκβαση του Αγώνα. Αντιμέτωπος με τις νέες αυτές προκλήσεις, ο Κυβερνήτης φάνηκε αρχικά αποφασισμένος να προχωρήσει με την παλιά τακτική των αυταρχικών επιλογών δίχως υποχωρήσεις στους αντιπάλους του. Ωστόσο, σύντομα κατέστη σαφές πως οι εξελίξεις θα απαιτούσαν μία ριζικά διαφορετική προσέγγιση, που θα οδηγούσε μοιραία στη σύγκληση της Εθνοσυνέλευσης του Άργους.
Οι προετοιμασίες για την “Εθνοσυνέλευση του Άργους”
Μπροστά στον κίνδυνο να χάσει τον έλεγχο των εξελίξεων, ο Καποδίστριας αντελήφθη ότι η μόνη διέξοδος ήταν να προχωρήσει στη σύγκληση της Συνέλευσης που είχε υποσχεθεί. Ωστόσο, για να εξασφαλίσει ότι η Εθνοσυνέλευση του Άργους θα επικύρωνε τις μέχρι τότε ενέργειές του και θα ενίσχυε την εξουσία του απέναντι στην αντιπολίτευση, έπρεπε πρώτα να πετύχει μια σειρά από στόχους.
Κατ’ αρχάς, προχώρησε σε αλλαγές στελεχών σε καίριες θέσεις της διοίκησης, τοποθετώντας πρόσωπα που τον υποστήριζαν ανεπιφύλακτα. Στη συνέχεια, ανέλαβε περιοδείες σε ολόκληρη την Ελλάδα, σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσει τη λαϊκή υποστήριξη στα σχέδιά του. Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση μερίμνησε ώστε οι όροι διεξαγωγής των εκλογών να ευνοούν την ανάδειξη φιλοκυβερνητικών πληρεξουσίων, μέσω του περιορισμού του εκλογικού σώματος και άλλων μέτρων.
Ο Καποδίστριας, λοιπόν, επιδίωκε με κάθε τρόπο να ελέγξει τη διαδικασία και το αποτέλεσμα της ανάδειξης αντιπροσώπων στη Συνέλευση, προκειμένου αυτή να μην μετατραπεί τελικά σε όχημα αμφισβήτησης των εξουσιών του. Παρά τις έντονες αντιδράσεις που προκάλεσαν οι χειρισμοί του, ο Κυβερνήτης κατάφερε τελικά να διαμορφώσει τους όρους ώστε η Εθνοσυνέλευση του Άργους να μην αποτελέσει απειλή, αλλά εργαλείο εδραίωσης της εξουσίας του. Πλέον, ο δρόμος για τη διεξαγωγή των εκλογών και τη σύγκλησή της ήταν ανοιχτός.
Η διεξαγωγή των εκλογών
Έχοντας προετοιμάσει επιμελώς το έδαφος, ο Καποδίστριας προχώρησε την άνοιξη του 1829 στη διεξαγωγή των απαραίτητων εκλογών για την ανάδειξη των πληρεξουσίων που θα συγκροτούσαν την Εθνοσυνέλευση. Παρά τις έντονες αντιδράσεις για τους όρους της διαδικασίας, επιδίωξε και πάλι να εξασφαλίσει υπέρ του τη λαϊκή ψήφο, μέσα από μια νέα περιοδεία στην ελληνική ύπαιθρο.
Παρά το γεγονός ότι απέφυγε ο ίδιος να εμπλακεί άμεσα σε προεκλογικές παρεμβάσεις, τα κατά τόπους όργανα της διοίκησης δεν δίστασαν να ασκήσουν πιέσεις προς τους ψηφοφόρους. Η αντιπολίτευση μάλιστα κατήγγειλε ότι διοικητικοί υπάλληλοι υποχρέωναν τους υποψηφίους να δεσμευτούν εκ των προτέρων ότι ως βουλευτές θα υπακούουν σε κάθε εντολή του Κυβερνήτη. Πόσο αληθείς ήταν οι καταγγελίες αυτές; Και ποιοι ήταν οι πραγματικοί λόγοι της όξυνσης της αντιπαράθεσης στο πλαίσιο των εκλογών;
Πάντως, το αδιαμφισβήτητο γεγονός είναι πως η συντριπτική πλειοψηφία των εκλεγέντων αντιπροσώπων στην Εθνοσυνέλευση προέρχονταν από τις τάξεις εκείνες του λαού που στήριζαν πιστά τον Κυβερνήτη. Μόνο η Ύδρα διατήρησε μια σχετική αυτονομία, εκλέγοντας αντιπροσώπους που αντανακλούσαν τις απόψεις των τοπικών προεστών της. Ωστόσο, ο Καποδίστριας φρόντισε να εξουδετερώσει και αυτή την πηγή πιθανών προβλημάτων στη Συνέλευση, δίνοντας υποσχέσεις για ικανοποίηση των αιτημάτων του νησιού. Τώρα πια, τίποτε δεν εμπόδιζε τη σύγκλησή της.
Η σύγκληση και οι αποφάσεις της “Εθνοσυνέλευσης του Άργους”
Στις 23 Ιουλίου 1829, με το έδαφος πλήρως προετοιμασμένο υπέρ του, ο Καποδίστριας συγκάλεσε επιτέλους στο Άργος την Εθνοσυνέλευση. Ο ίδιος εγκαινίασε τις εργασίες της, ενώπιον 236 πληρεξουσίων που στη συντριπτική τους πλειοψηφία τον στήριζαν πιστά.
Σε ελάχιστο χρόνο, η Συνέλευση ολοκλήρωσε το έργο της υιοθετώντας όλες τις προτάσεις του Κυβερνήτη. Ενέκρινε τα μέχρι τότε μέτρα του, ενίσχυσε τις εξουσίες του μέσω αναδιοργάνωσης των ανώτατων πολιτειακών οργάνων και πήρε σημαντικές αποφάσεις σε ζητήματα όπως η οργάνωση του στρατού, τα εξωτερικά δάνεια και η αρωγή προς τους αγωνιστές.
Με τον τρόπο αυτόν, η Εθνοσυνέλευση του Άργους κατέστη όχημα επικύρωσης και ενδυνάμωσης της προσωπικής εξουσίας του Κυβερνήτη, σε βάρος φιλελεύθερων ιδεών και πολιτικών ελευθεριών. Η αντιπολίτευση βέβαια δεν έμεινε άπραγη. Ωστόσο, ο Καποδίστριας με τις ενέργειές του φαινόταν προς στιγμήν να έχει αποκτήσει το πάνω χέρι και να μπορεί να κυβερνήσει ανεμπόδιστος τη χώρα. Πόσο βιώσιμη θα αποδεικνυόταν, όμως, αυτή η κατάσταση;
Η πορεία του Ιωάννη Καποδίστρια προς τη σύγκληση της “Εθνικής Συνέλευσης του Άργους” υπήρξε γεμάτη δυσκολίες, τόσο εξωτερικές όσο και εσωτερικές. Ο Κυβερνήτης κλήθηκε να ισορροπήσει ανάμεσα στη φιλοδοξία του να οργανώσει το κράτος και να οδηγήσει την επανάσταση στη νίκη, και στις πιέσεις μιας ισχυρής εσωτερικής αντιπολίτευσης.
Τελικά, ο Ιωάννης Καποδίστριας μέσα από πολύπλοκους χειρισμούς κατάφερε να ελέγξει τη διαδικασία συγκρότησης της Συνέλευσης και να βγει από αυτήν ισχυρότερος, έχοντας εξουδετερώσει προς στιγμήν τους επικριτές του. Ωστόσο, η σθεναρή αντίδραση εναντίον του δεν άργησε να ξεσπάσει και πάλι, για να κορυφωθεί τελικά με τη δολοφονία του, στις 9 Οκτωβρίου 1831 στο Ναύπλιο.
Βιβλιογραφία
Bolchazy-Carducci Publishers. (1997). Modern Greek: An Adult Approach to Modern Greek for Educated Foreigners. Wauconda, III: Bolchazy-Carducci Publishers.
Βουβούση, Μαρία Π. (2018). Οι εκλογές πληρεξουσίων των Θεσσαλών της Σκοπέλου για την Δ ́ Εθνοσυνέλευση του Άργους (1829). Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 74th Volume, 3-14.
Modern Greek Foundation, Inc. (1966). Modern Greek Self-Taught. New York: David McKay Company.
Για αυτό το άρθρο χρησιμοποιήθηκαν ανθρώπινος παράγοντας και τεχνητή νοημοσύνη. Δείτε τους Όρους Χρήσης της ιστοσελίδας.