Η Κυριακή Ε’ Ματθαίου πλημμυρίζει τους ευσεβείς Χριστιανούς με πνευματική παρηγοριά και γαλήνη. Διανύοντας τη μεσοπεντηκοστή περίοδο, η Εκκλησία μας εστιάζει σε μία εκ των πλέον αξιομνημόνευτων και διδακτικών περικοπών του Ευαγγελίου, η οποία απεικονίζει με συγκλονιστικό τρόπο τη θεραπεία των δαιμονιζομένων των Γεργεσηνών από τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό.
Η ιστορία της θεραπείας των δαιμονιζομένων των Γεργεσηνών αποτελεί φωτεινό φάρο ελπίδας για όσους αγωνίζονται να απαλλαχθούν από τα δεσμά των αμαρτωλών παθών. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, στην υπέροχη Ομιλία του επάνω στην Ε’ Κυριακή Ματθαίου, επισημαίνει με χαρακτηριστική ενάργεια: “Ὁ Χριστὸς διέταξε τὸν ἄνεμο νὰ κοπάσει καὶ τὴ θάλασσα νὰ ἡσυχάσει, καὶ οἱ δαίμονες ὑπήκουσαν ἀμέσως στὸ πρόσταγμά Του. Ἄν ὁ Χριστὸς μπορεῖ νὰ ἐξουσιάζει τὰ στοιχεῖα τῆς Φύσεως καὶ τὶς σκοτεινὲς δυνάμεις τῶν δαιμόνων, μπορεῖ πολὺ περισσότερο νὰ μεταμορφώσει τὴν ταλαίπωρη ἀνθρώπινη καρδία καὶ νὰ τὴν ὁδηγήσει ἀπὸ τὸ σκοτάδι στὸ Φῶς.”
Η Θεραπεία των Δαιμονιζομένων Γεργεσηνών
Η Συνάντηση με τους Δαιμονισμένους
Η περικοπή της Κυριακής Ε’ Ματθαίου ξεκινά με τη συνάντηση του Χριστού με δύο δαιμονισμένους στη χώρα των Γεργεσηνών. Οι δαιμονισμένοι, εξερχόμενοι από τα μνήματα όπου κατοικούσαν, ήταν τόσο επιθετικοί και επικίνδυνοι που κανείς δεν τολμούσε να περάσει από εκείνο τον δρόμο. Η κατάστασή τους αντικατοπτρίζει την πνευματική δουλεία και την απελπισία που βιώνει ο άνθρωπος όταν είναι αποξενωμένος από τον Θεό και υποδουλωμένος στα πάθη.
Ο Μητροπολίτης Σουρόζ Αντώνιος Bloom, στην ομιλία του για την Κυριακή Ε’ Ματθαίου, επισημαίνει: “Οι άνθρωποι που παρομοιάζονται με τους χοίρους επηρεάζονται εύκολα από τις προσπάθειες των δαιμόνων. Κι επειδή είναι άνθρωποι αυτοί που παθαίνουν αυτά, μπορούν να νικήσουν πολλές φορές· αν όμως καταντήσουν ολότελα σε κατάσταση χοίρων, δε δαιμονίζονται μόνο αλλά και κατακρημνίζονται” (Bloom, “Η Θεραπεία των Γεργεσηνών”).
Η Κραυγή των Δαιμόνων
Μόλις οι δαιμονισμένοι αντίκρισαν τον Χριστό, οι δαίμονες μέσα τους έκραξαν: “Τι σχέση έχομε μαζί σου, Ιησού, Υιέ του Θεού; Ήρθες εδώ πριν από τον καιρό να μας βασανίσεις;” (Ματθ. 8:29). Αυτή η κραυγή αποκαλύπτει τον φόβο και την αδυναμία των δαιμονικών δυνάμεων μπροστά στην παρουσία του Θεανθρώπου.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, στην Ομιλία του για την Κυριακή Ε’ Ματθαίου, παρατηρεί: “Επειδή ο κόσμος θεωρούσε τον Ιησού ακόμη ως έναν απλό άνθρωπο, ήρθαν τώρα οι δαίμονες και ανακηρύσσουν τη θεότητά Του. Και αυτοί που την τρικυμισμένη πρώτα και τώρα, έπειτα από την εντολή Του, ησυχασμένη θάλασσα, δεν την άκουγαν που μαρτυρούσε με την απότομη γαλήνευσή της την ομολογία του Δημιουργού της, άκουγαν τους δαίμονες που κραύγαζαν αυτά, που ακριβώς και εκείνη κραύγαζε με τη γαλήνη της” (Χρυσόστομος, “Ομιλία εις την Κυριακήν Ε’ Ματθαίου”).
Η Άδεια να Εισέλθουν στους Χοίρους
Κοντά στο μέρος όπου βρίσκονταν οι δαιμονισμένοι, υπήρχε μια μεγάλη αγέλη χοίρων που έβοσκε. Οι δαίμονες παρακάλεσαν τον Ιησού να τους επιτρέψει να μπουν μέσα στους χοίρους, κι Εκείνος τους το επέτρεψε. Αμέσως οι χοίροι όρμησαν από τον γκρεμό στη θάλασσα και πνίγηκαν.
Ο Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών Διονύσιος εξηγεί: “Ο Χριστός επέτρεψε στους δαίμονες να μπουν στην αγέλη των χοίρων, όχι υπακούοντας σ’ αυτούς αλλά για να πετύχει πολλά: Ένα, που δίδαξε αυτούς που ελευθερώθηκαν από τους πονηρούς τυράννους τους το μέγεθος της βλάβης που τους είχαν κάμει. Δεύτερο, να μάθουν όλοι ότι ούτε στους χοίρους δε φτάνει η τόλμη τους, αν δεν επιτρέψει αυτός. Τρίτο, ότι θα έκανε σ’ αυτούς πολύ χειρότερα από ό,τι στους χοίρους, αν μέσα στη συμφορά τους δεν τους αφιέρωνε πολλή φροντίδα ο Θεός” (Διονύσιος, “Κυριακή Ε’ Ματθαίου: Η Κατάπαυση της Τρικυμίας – Η Θεραπεία των Δαιμονιζομένων”).
Το γεγονός αυτό φανερώνει την απόλυτη εξουσία του Χριστού πάνω στις δαιμονικές δυνάμεις. Ταυτόχρονα, υπογραμμίζει την άβυσσο της καταστροφής στην οποία οδηγείται ο άνθρωπος όταν παραδίδεται στα πάθη και απομακρύνεται από τον Θεό. Οι δαιμονισμένοι, που κάποτε ήταν αιχμάλωτοι του σκότους, τώρα απελευθερώθηκαν χάρη στη θεία παρέμβαση. Οι χοίροι, σύμβολο της ακάθαρτης και αμαρτωλής ζωής, κατακρημνίστηκαν και καταστράφηκαν.
Η περικοπή της Κυριακής Ε’ Ματθαίου προβάλλει την απεριόριστη δύναμη του Χριστού να θεραπεύει, να ελευθερώνει και να αναμορφώνει την ανθρώπινη ύπαρξη. Ακόμα και οι πιο σκοτεινές και απελπισμένες καταστάσεις μπορούν να μεταμορφωθούν όταν ο άνθρωπος στραφεί με πίστη και μετάνοια στον Σωτήρα του κόσμου.
Η Αντίδραση των Χοιροβοσκών και των Κατοίκων
Ο Φόβος και η Φυγή των Βοσκών
Η θεαματική απελευθέρωση των δαιμονισμένων και η καταστροφή των χοίρων προκάλεσαν αναστάτωση και τρόμο στους χοιροβοσκούς. Αντί να χαρούν για το θαύμα και να δοξάσουν τον Θεό, εκείνοι το έβαλαν στα πόδια τρομαγμένοι. Έτρεξαν στην πόλη και διέδωσαν όλα όσα είχαν συμβεί, συμπεριλαμβανομένης και της θεραπείας των δαιμονισμένων.
Πολλές φορές, όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την υπερφυσική δύναμη του Θεού, η πρώτη αντίδρασή μας είναι ο φόβος και η απόσυρση. Φοβόμαστε να αφήσουμε τον Κύριο να εισέλθει στη ζωή μας και να ανατρέψει την ψεύτικη ασφάλεια και σταθερότητα που έχουμε χτίσει με τις δικές μας δυνάμεις. Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο Μητροπολίτης Σουρόζ Αντώνιος Bloom, “φαίνεται ότι ζούμε σε μια εποχή που ομοιάζει πνευματικά με αυτή που έζησε και ο Ιησούς Χριστός. Έχουμε σε υπέρτατο βαθμό όλα τα χαρακτηριστικά της. Μια εποχή δαιμονοκρατούμενη, γεμάτη από πάθη, αμαρτίες και απομάκρυνση από τον Θεό” (Bloom, “Η Θεραπεία των Δαιμονιζομένων”).
Κυριακή Ε’ Ματθαίου: Η Παράκληση των Κατοίκων προς τον Ιησού
Ακούγοντας τα νέα, οι κάτοικοι της περιοχής ξεχύθηκαν να συναντήσουν τον Ιησού. Όμως, αντί να Τον υποδεχθούν με ευγνωμοσύνη και πίστη, Τον παρακάλεσαν να φύγει από τα όριά τους. Η αντίδρασή τους φανερώνει την πνευματική τους τύφλωση και την προσκόλλησή τους στα εγκόσμια αγαθά.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος παρατηρεί: “Ενώ έπρεπε να προσκυνήσουν και να θαυμάσουν τη δύναμή Του, αυτοί ήθελαν να Τον απομακρύνουν και Τον παρακαλούσαν να φύγει από την περιοχή τους” (Χρυσόστομος, “Ομιλία εις την Κυριακήν Ε’ Ματθαίου”). Οι κάτοικοι των Γεργεσηνών ενδιαφέρονταν περισσότερο για την υλική τους ευημερία παρά για την πνευματική τους σωτηρία. Φοβούμενοι μήπως χάσουν και άλλα εγκόσμια αγαθά, προτίμησαν να διώξουν τον Χριστό από κοντά τους.
Πόσο συχνά κι εμείς μοιάζουμε με τους Γεργεσηνούς! Όταν η παρουσία του Θεού στη ζωή μας απειλεί να ανατρέψει τις ψεύτικες βεβαιότητές μας και να μας βγάλει από τη ζώνη άνεσής μας, διστάζουμε να Τον ακολουθήσουμε. Προτιμούμε να κρατήσουμε τον Κύριο σε απόσταση, για να μην διαταράξει τα σχέδια και τις επιθυμίες μας. Ξεχνάμε ότι μόνο κοντά Του μπορούμε να βρούμε την αληθινή ειρήνη, τη χαρά και την ελευθερία.
Η αντίδραση των χοιροβοσκών και των κατοίκων στο θαύμα του Χριστού είναι ένα οδυνηρό παράδειγμα πνευματικής αδιαφορίας και σκληροκαρδίας. Μπροστά στη θεία αποκάλυψη, επέλεξαν τη φυγή και την άρνηση αντί για την πίστη και τη μετάνοια. Ας μη μιμηθούμε την πλάνη τους, αλλά ας ανοίξουμε διάπλατα την καρδιά μας στον Λυτρωτή, επιτρέποντάς Του να μας μεταμορφώσει με τη χάρη και το έλεός Του.
Τα Πνευματικά Διδάγματα της Κυριακής Ε’ Ματθαίου
Η Δύναμη της Πίστης και της Προσευχής
Η περικοπή της Κυριακής Ε’ Ματθαίου μάς διδάσκει την αναγκαιότητα της ακλόνητης πίστης και της εμπιστοσύνης στον Χριστό. Όπως οι δαιμονισμένοι των Γεργεσηνών βρήκαν απελευθέρωση και θεραπεία στην παρουσία του Κυρίου, έτσι κι εμείς καλούμαστε να προσερχόμαστε σ’ Εκείνον με βαθιά πίστη και ταπείνωση, εναποθέτοντας στα χέρια Του όλες τις πληγές και τις αδυναμίες μας.
Ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Μελιτηνής κ. Μάξιμος, γράφει: “Ο Θεός δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι Αγάπη και ενεργεί πάντα από αγάπη, σκοπό έχοντας τη σωτηρία της ανθρώπινης ψυχής. […] Η σωτηρία μας είναι κοντά στον Χριστό. Οι δαιμονιζόμενοι του Ευαγγελίου πλησίον του Κυρίου μας θεραπεύτηκαν και επέστρεψαν υγιείς στα σπίτια τους” (Επίσκοπος Μελιτηνής Μάξιμος, “Το μήνυμα της Ε’ Κυριακής Ματθαίου”).
Ο Αγώνας Εναντίον των Παθών
Η θεραπεία των δαιμονισμένων μάς υπενθυμίζει ότι ο πνευματικός αγώνας εναντίον των παθών και του κακού είναι διαρκής και επίπονος. Όπως οι δαιμονισμένοι ταλαιπωρούνταν από τις σκοτεινές δυνάμεις που τους κατείχαν, έτσι κι εμείς οφείλουμε να αγωνιζόμαστε καθημερινά για να αποτινάξουμε τα δεσμά των αμαρτωλών επιθυμιών και να καθαρίσουμε την καρδιά μας.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, στην Ομιλία του για την Κυριακή Ε’ Ματθαίου, προειδοποιεί: “Σήμερα τα πάντα είναι μολυσμένα, η γη, το νερό, ο αέρας, η θάλασσα, τα ζώα και φυσικά αυτή η μόλυνση εισέρχεται μέσα στο σώμα μας διά των τροφών. […] Ο άνθρωπος μολύνει με τις αμαρτίες του και τα ατοπήματά του την κτίση. Ιδίως την περίοδο του Καλοκαιριού, τις περισσότερες φορές, αντί το δάσος και η θάλασσα να είναι τόποι δοξολογίας του Θεού, γίνονται τόποι αμαρτίας” (alopsis.gr, Χρυσόστομος, “Κυριακή Ε’ Ματθαίου: Για τη θεραπεία των δαιμονιζομένων των Γεργεσηνών”).
Η Μεταμορφωτική Χάρη του Θεού
Το βαθύτερο μήνυμα της Κυριακής Ε’ Ματθαίου είναι η ανείπωτη φιλανθρωπία και η σωστική χάρη του Θεού, που μπορεί να μεταμορφώσει ακόμα και τις πιο σκοτεινές και απελπισμένες καταστάσεις. Ο Χριστός, ως ο ιατρός των ψυχών και των σωμάτων, έρχεται να θεραπεύσει τις πληγές μας, να φωτίσει το σκοτάδι μας και να μας χαρίσει την αληθινή ελευθερία.
Ο Πρωτοπρεσβύτερος Γεώργιος Μεταλληνός, σχολιάζοντας την περικοπή των Γεργεσηνών δαιμονισμένων, επισημαίνει: “Όλη η ανθρωπότητα στο πρόσωπό τους καταφεύγει στον μοναδικό Λυτρωτή της από την τυραννία του διαβόλου και ζητεί με πίστη να την ελευθερώσει. […] Η θαυματουργική επέμβαση του Χριστού γεννά ελπίδα και αισιοδοξία. Κανένας άνθρωπος, όσο αμαρτωλός και χαμένος κι αν είναι, δεν πρέπει να απελπίζεται. Γιατί «παρὰ Κυρίῳ τὸ ἔλεος καὶ πολλὴ παρ’ αὐτῷ λύτρωσις» (Ψαλμ. 129, 7).” (Μεταλληνός, “Οι Δαιμονισμένοι των Γεργεσηνών”).
Ας αντλήσουμε δύναμη και έμπνευση από την Κυριακή Ε’ Ματθαίου, πιστεύοντας ακράδαντα ότι η χάρη του Θεού μπορεί να κάνει τα πάντα καινούρια. Ας αγωνιστούμε με πίστη και υπομονή τον καλόν αγώνα, προσβλέποντας στον Χριστό ως τη μοναδική πηγή της σωτηρίας και της ελπίδας μας. Κι ας θυμόμαστε πάντοτε τα λόγια του Κυρίου: “Ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή” (Ιωάν. 14:6).
Επίλογος
Η Κυριακή Ε’ Ματθαίου μάς καλεί να αναλογιστούμε τη δύναμη της πίστης, τον αγώνα εναντίον των παθών και τη μεταμορφωτική χάρη του Θεού. Μέσα από την περικοπή των δαιμονισμένων των Γεργεσηνών, ο Χριστός μάς αποκαλύπτει την απεριόριστη εξουσία Του πάνω στις σκοτεινές δυνάμεις και την άβυσσο της αγάπης Του για τον άνθρωπο. Καλούμαστε, λοιπόν, να προσερχόμαστε σ’ Εκείνον με ειλικρινή μετάνοια και εμπιστοσύνη, αφήνοντας τη χάρη Του να μας θεραπεύσει, να μας ελευθερώσει και να μας αναμορφώσει κατ’ εικόνα Του. Ας αντλήσουμε έμπνευση και δύναμη από αυτή την περικοπή, βαδίζοντας με πίστη και ελπίδα τον δρόμο της σωτηρίας.
Βιβλιογραφία
- Αρχιεπίσκοπος Αστραχάν και Σταυρουπόλεως Νικηφόρος Θεοτόκης. Κυριακή Ε’ Ματθαίου: Ομιλία περί του μη ζητείν ανταπόδοσιν παρά των ευεργετηθέντων. Δημοσιεύθηκε στις, 7 Ιουλίου, 2023.
- Bloom, Μητροπολίτης Σουρόζ Αντώνιος. “Η Θεραπεία των Γεργεσηνών.”
- Επίσκοπος Μελιτηνής Μάξιμος Παφίλης. “Η Κυριακή Ε’ Ματθαίου”.
- Διονύσιος, Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών. “Κυριακή Ε’ Ματθαίου: Η Κατάπαυση της Τρικυμίας – Η Θεραπεία των Δαιμονιζομένων.”
- Πρωτοπρεσβύτερος Γεώργιος Μεταλληνός. “Οι Δαιμονισμένοι των Γεργεσηνών.”